Ενσυναίσθηση: Η μόνη λύση για να γίνει ο κόσμος καλύτερος.

Σάββατο, 13 Μαρτίου 2021, 12:03
Ενσυναίσθηση: Η μόνη λύση για να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Ενσυναίσθηση: Η μόνη λύση για να γίνει ο κόσμος καλύτερος.

Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους ανθρώπους να κλαίνε με το «πάμε πακέτο» και κάποιους άλλους να δολοφονούν εν ψυχρώ χωρίς κανένα συναίσθημα; Ας γνωριστούμε με το πιο σημαντικό από όλα τα ένστικτα. Αυτό που ξεχωρίζει τον «καλό» από τον «κακό».

Η ενσυναίσθηση είναι στην πραγματικότητα η συμπόνια που έχουμε για τους άλλους ανθρώπους όταν εκείνοι βιώνουν συγκεκριμένες καταστάσεις ψυχικές ή σωματικές, η κατάσταση του να «μπαίνουμε στη θέση του άλλου». Για παράδειγμα, στενοχωριέμαι όταν αδικείται ο συνάδελφός μου στη δουλειά, όταν δέχεται κακοποίηση ένας άνθρωπος ανεξαρτήτως φύλου, όταν περιθωριοποιείται μια μειονότητα και ας μην με αφορούν άμεσα. Με άλλα λόγια, η ενσυναίσθηση τοποθετείται ως η ταύτιση των συναισθημάτων ενός υποκειμένου με τα αισθήματα πόνου, στενοχώριας, αδικίας, ενός άλλου που το βιώνει.

Τύποι ενσυναίσθησης

Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει σε δύο διακριτές κατηγορίες της ενσυναίσθησης. Η συναισθηματική ενσυναίσθηση απαντά και σε άλλα θηλαστικά, αφορά τη στιγμιαία και αυτόματη αντίδραση σε ένα ερέθισμα και φαίνεται να είναι απόρροια εξελικτικών μηχανισμών. Εξελικτικά, δηλαδή, τα άτομα που ήταν σε θέση να αντιδρούν με αγωνία αντί για επιθετικότητα στην αγωνία ενός τρίτου, ήταν πιο πιθανό να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν γιατί ήταν σε θέση να φροντίζουν καλυτέρα τους απογόνους τους και να είναι σε μεγαλύτερη ετοιμότητα ενάντια σε πιθανούς εξωγενείς κινδύνους

Από την άλλη μεριά, η γνωσιακή ενσυναίσθηση έχει να κάνει με μια όχι τόσο αυθόρμητη αντίδραση, αλλά με μια συνειδητή κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης ενός τρίτου, συνεπάγεται παροχή βοήθειας και αναπτύσσεται αργότερα στη ζωή. Σχετίζεται με τις εμπειρίες του υποκειμένου και γι’ αυτό απαντά -εντονότερα- σε ανώτερα θηλαστικά όπως ο άνθρωπος, ο ελέφαντας, το δελφίνι κλπ. Για παράδειγμα, ένα δελφίνι μπορεί να «σώσει» ένα άλλο δελφίνι αν αυτό δεν μπορεί να αναπνεύσει ή ένας νεαρός χιμπατζής μπορεί να φέρει φρούτα από το δέντρο σε ένα γηραιότερο χιμπατζή που έχει χάσει την ικανότητα αναρρίχησης.

Ενσυναίσθηση: Οποιαδήποτε διαδικασία προκύπτει από το γεγονός ότι ένας παρατηρητής κατανοεί την κατάσταση των άλλων από ενεργοποίηση προσωπικών, νευρικών και διανοητικών αναπαραστάσεων αυτής της κατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να επηρεαστεί και να ταυτιστεί με τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου, να εκτιμήσει τους λόγους που οδήγησαν στην κατάσταση αυτή και να ταυτιστεί με τον άλλο, υιοθετώντας τη δική του αντίληψη.

Κοινωνικός αντίκτυπος

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της ενσυναίσθησης είναι ότι βοηθά τους ανθρώπους να συνδέονται με τους γύρω τους. Ωστόσο, επειδή η ικανότητα αυτή έχει αναπτυχθεί εξελικτικά, συμβαίνει ευκολότερα με τους ανθρώπους της ίδιας «φυλής». Τα άτομα, δηλαδή, έχουν την τάση να ταυτίζονται με αυτούς που τους μοιάζουν, έχουν βιώσει κοινές εμπειρίες, έχουν υποφέρει με τον ίδιο τρόπο ή συνδέονται με μια κοινή ιδέα. Άρα, τείνουμε να μην δείχνουμε την ίδια ευαισθησία απέναντι σε όλους. Το πιο χαρακτηριστικό πείραμα κοινωνικής συμπεριφοράς αφορά ένα 6χρονο κοριτσάκι που όταν ήταν ντυμένο με καθαρά ρούχα όλοι το ρωτούσαν αν έχει χαθεί και προσέφεραν βοήθεια, ενώ όταν το ίδιο παιδί παρουσιαζόταν ρακένδυτο, όλοι αδιαφορούσαν ή/και το έδιωχναν χωρίς κανένα συναίσθημα…

Μπορεί η ενσυναίσθηση να καλλιεργηθεί και να υπερκεράσει παγιωμένες προκαταλήψεις;

Η γνωσιακή ενσυναίσθηση μπορεί και πρέπει να ενισχυθεί στη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου ώστε να υπερκεραστούν προκαταλήψεις και φοβίες για τη διαφορετικότητα. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Φυσικά, με την απλή προσπάθεια να «μπει στα παπούτσια του άλλου».

Ενσυναίσθηση 03 1

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη δείχνει ότι το ατομικό παιχνίδι με κούκλες στην παιδική ηλικία βοηθάει στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης σε σχέση με παιχνίδια μπροστά από μια οθόνη. Επίσης, στη Δανία, τα παιδιά στο σχολείο κάνουν μαθήματα ενσυναίσθησης. Για την ακρίβεια, τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να σέβονται τα συναισθήματα των άλλων παιδιών με αποτέλεσμα να ενισχύουν τη μεταξύ τους σχέση και να μειώνουν το bullying και την περιθωριοποίηση. Σύμφωνα με τον παγκόσμιο χάρτη ευτυχίας 2017-2019 η Δανία έρχεται στη δεύτερη θέση παγκοσμίως μετά τη Φινλανδία! (Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 77η θέση σε σύνολο 153 χωρών). Μπορεί η ενίσχυση της ενσυναίσθησης να αποτελεί παράγοντα για το θετικό αποτέλεσμα της Δανίας; Δεν μπορούμε να το πούμε με σιγουριά. Δεν είναι απίθανο ωστόσο.

Η ενσυναίσθηση απαιτεί γνωσιακές, συναισθηματικές, συμπεριφορικές και ηθικές ικανότητες ώστε να μπορεί κανείς να ταυτίζεται με τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων. Η συμπόνια είναι μια τρυφερή απόκριση στον πόνο, στη δυσκολία, στην αδικία. Η συμπόνια δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ενσυναίσθηση, καθώς αποτελούν μέρος της ίδιας απόκρισης που κινεί τους ανθρώπους από την παρατήρηση στην πράξη.

Η εξωστρέφεια, τα ταξίδια, η συναναστροφή, η καθημερινή τριβή με ανθρώπους διαφορετικούς από εμάς, η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή εμπειριών μπορεί να χτίσει μια πραγματική σχέση, να μειώσει τις εντάσεις, να απαλύνει τις διαφορές και να βελτιώσει μια κοινωνία.

Fun fact: Ο αγγλικός όρος για τη ενσυναίσθηση είναι “empathy” που προέρχεται από την ελληνική λέξη «εμπάθεια» η οποία όμως στα αρχαία ελληνικά νοούνταν ως «σε έντονο πάθος, δεινό». Στα νέα Ελληνικά ωστόσο έχει επικρατήσει με την ακριβώς αντίθετη έννοια, υποδηλώνοντας προκατάληψη και εμμονικά αρνητική στάση.

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!

Ακούστε το Podcast

    Πηγές

    de Waal, Frans BM, and Stephanie D. Preston. "Mammalian empathy: behavioural manifestations and neural basis." Nature Reviews Neuroscience 18.8 (2017): 498.

    Heyes, Cecilia. "Empathy is not in our genes." Neuroscience & Biobehavioral Reviews 95 (2018): 499-507.

    Riess, Helen. "The science of empathy." Journal of patient experience 4.2 (2017): 74-77.

    https://www.youtube.com/watch?v=MQcN5DtMT-0

    https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20.pdf

    Hashmi, Salim, et al. "Exploring the Benefits of Doll Play Through Neuroscience." Frontiers in human neuroscience 14 (2020): 413.

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο

(7 ψήφοι)

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: