Ένα γλυκάκι είναι λίγο, πολύ λίγο...

Ένα γλυκάκι είναι λίγο, πολύ λίγο...

Τι ονομάζουμε ζάχαρη;

Η ζάχαρη χρησιμοποιείται ως γενικός όρος για να περιγράψει μια ομάδα μορίων, γνωστή ως υδατάνθρακες, και εντοπίζεται σε ποικίλα είδη τροφίμων και ποτών. Από βιολογικής σημασίας οι υδατάνθρακες ονομάζονται και σάκχαρα και η ζάχαρη δεν είναι άλλη από την γνωστή σακχαρόζη. Απλά κοιτώντας στις ετικέτες τροφίμων, βρίσκεις διάφορες μορφές σακχάρων όπως η γλυκόζη, η σουκρόζη και η μαλτόζη. Πολλοί θεωρούν ότι η ζάχαρη βρίσκεται κυρίως στα γλυκά, αλλά προστίθεται συχνά και σε προϊόντα όπως η σάλτσα ντομάτας, το γιαούρτι, οι μπάρες δημητριακών και τα αποξηραμένα φρούτα. Εφόσον η ζάχαρη βρίσκεται σε πληθώρα προϊόντων, είναι απαραίτητο να ξέρουμε πώς επηρεάζει τον εγκέφαλο μας.

Είναι η ζάχαρη, όμως, απαραίτητη για τη λειτουργία του εγκεφάλου;

Οι υδατάνθρακες που καταναλώνουμε διασπώνται στο στομάχι παράγοντας γλυκόζη, η οποία λειτουργεί ως πηγή ενέργειας των κυττάρων του οργανισμού. Όταν οι ενεργειακές ανάγκες των κυττάρων καλυφθούν, η περίσσεια γλυκόζης αποθηκεύεται με τη μορφή γλυκογόνου, το οποίο με τη σειρά του αποθηκεύεται σε λίπος. Όμως ο εγκέφαλος δεν έχει δικές του αποθήκες ενέργειας, γι’ αυτό χρειάζεται συνεχή τροφοδότηση με γλυκόζη και την διατήρησή της σε συγκεκριμένα επίπεδα. Ειδικοί νευρώνες ανιχνεύουν τις μεταβολές της γλυκόζης, οι οποίοι εντοπίζονται και σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το σύστημα ανταμοιβής, όπως ο υποθάλαμος.

Το σύστημα ανταμοιβής είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο που βοηθάει ώστε να απαντηθεί σε μια υποσυνείδητη ερώτηση. Να το ξανακάνω αυτό; Το γλυκό ασαφές συναίσθημα που έχεις όταν τρως το σοκολατένιο κέικ της γιαγιάς, είναι ουσιαστικά το σύστημα ανταμοιβής σου που σου λέει ‘’Μμμ.. ναι!’’. Το φαγητό, οι κοινωνικές συναναστροφές και οι εξαρτησιογόνες ουσίες είναι μερικά από αυτά που ενεργοποιούν το σύστημα αυτό. 

Τι συμβαίνει, όμως, όταν καταναλώνουμε πολλή ζάχαρη;

Το σύστημα ανταμοιβής υπερλειτουργεί και αυτό οδηγεί σε μια σειρά από ατυχή γεγονότα: απώλεια ελέγχου, σφοδρή επιθυμία και αυξημένη ανοχή στη ζάχαρη. Μόριο κλειδί στη λειτουργία του συστήματος ανταμοιβής, αποτελεί η ντοπαμίνη και αρκετοί ανιχνευτές της ντοπαμίνης υπάρχουν σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Ουσίες όπως το αλκοόλ, η ηρωίνη και η νικοτίνη, στέλνουν ντοπαμίνη στον εγκέφαλο και μπορούν να οδηγήσουν σε εθισμό. Η ζάχαρη, επίσης, προκαλεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης, αν και σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με τις παραπάνω ουσίες.

Τρώγοντας ένα ισορροπημένο και υγιεινό γεύμα, απελευθερώνεται ντοπαμίνη στα σημεία του συστήματος ανταμοιβής. Δοκίμασε όμως να φας το ίδιο γεύμα αρκετές μέρες στη σειρά και θα δεις ότι κάτι θα αλλάξει. Έχει βρεθεί ότι η αντίδραση στη ντοπαμίνη μειώνεται κάθε φορά. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν μιλάμε για το φαγητό, ο εγκέφαλος δίνει περισσότερη προσοχή στις νέες και διαφορετικές γεύσεις, ώστε να μπορεί να ανιχνεύει χαλασμένο φαγητό και να παίρνει ποικίλα θρεπτικά συστατικά. Για να σε κάνει ο εγκέφαλος να θες να δοκιμάζεις νέα φαγητά, ρίχνει τα επίπεδα ντοπαμίνης όταν ένα φαγητό γίνεται βαρετό. 

Τι συμβαίνει, όμως, αν στη θέση του υγιεινού γεύματος φας φαγητό πλούσιο σε ζάχαρη; Υπάρχουν δύο κατηγορίες σε αυτή την περίπτωση. Αν είσαι από τα άτομα που τρώνε σπάνια ζάχαρη ή σε μικρές ποσότητες, το αποτέλεσμα είναι ίδιο με αυτό ενός ισορροπημένου γεύματος. Αν όμως ανήκεις σε αυτούς που δεν αντιστέκονται σε μια σοκολατίνα και τρως γενικά περισσότερη ζάχαρη, τότε η αντίδραση στην ντοπαμίνη δεν μειώνεται. Με άλλα λόγια, τρώγοντας πολλή ζάχαρη θα συνεχίσεις να αισθάνεσαι την επιβράβευση. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να πούμε ότι η ζάχαρη συμπεριφέρεται λιγάκι σαν τις εθιστικές ουσίες και γι’ αυτό είναι δύσκολο να αντισταθούμε στον πειρασμό ενός γλυκού.

Συνεπώς ναι. Η υπερκατανάλωση τροφών πλούσιων σε ζάχαρη μπορεί να έχει εθιστικά αποτελέσματα στον εγκέφαλο, αλλά μπορείς να φας άφοβα το αγαπημένο σου γλυκό μια στις τόσες. Ωπ σοκολατάκι είναι αυτό;