Ας γνωριστούμε με τους Letters to Strangers Greece

Πώς ξεκίνησε η ιδέα του Letters to Strangers Greece και τι θέλετε ιδανικά να πετύχετε μέσω αυτής της ΜΚΟ;

Ηλίας: Το 2021 ανακάλυψα κατά τύχη το Letters to Strangers στην Αμερική, έναν οργανισμό που δημιουργήθηκε από νέους για νέους και στοχεύει στην ενημέρωση και αποστιγματοποίηση ζητημάτων ψυχικής υγείας. Μετά από μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχα με την ιδρύτριά του Diana Chao, μίλησα με τον Γιώργο και τη Βάσω προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα παράρτημα του μητρικού οργανισμού, εδώ στην Ελλάδα. Μέσω αυτού προσπαθούμε να διευκολύνουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν πιο ανοιχτά για ζητήματα ψυχικής υγείας και ειδικά τους νέους που μέσα από προσωπικές εμπειρίες νιώθω την μεγάλη τους ανάγκη να μιλήσουν χωρίς όμως να μπορούν να βρουν τον κατάλληλο αποδέκτη. 

Βάσω: Η εμπειρία και η γνώση μας έχει δείξει ότι σε ζητήματα ψυχικής υγείας, η δομή της κοινότητας μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο. Και αυτό ακριβώς επιδιώκουμε, να δημιουργήσουμε τέτοιες κοινότητες ή αλλιώς νησίδες όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να νιώσουν ασφάλεια και να μιλήσουν ανοιχτά. 

Πόσο εύκολο θεωρείτε ότι είναι να σπάσετε το «στίγμα» γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας στην Ελλάδα;

Βάσω: Πριν μιλήσουμε για «σπάσιμο» του στίγματος, πρέπει να κάνουμε φανερό ότι υπάρχει. Μιλάμε για στίγμα, αλλά δεν ξέρουμε για τι μιλάμε πραγματικά. Πολλοί δεν αντιλαμβάνονται καν ότι υπάρχει στίγμα, ότι υπάρχει συμπεριφορά η οποία ενεργά αποκλείει άτομα από τον διάλογο, ακριβώς επειδή αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας. Το πρώτο και κυριότερο βήμα που εμείς επιχειρούμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε την υπάρξη του και τις εκφάνσεις του και από εκεί και πέρα υπάρχει επιθυμία και θέληση για τη μεγαλύτερη δυνατή αλλαγή που εμείς μπορούμε να επιτύχουμε.

Γιώργος: Η καταπολέμηση του στίγματος υπονοεί κοινωνική αλλαγή και είναι μία συνεχής διαδικασία αναδιαπραγμάτευσης η οποία πρέπει και να λαμβάνει υπ’ όψιν της τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε κοινωνίας. Ξέρουμε ότι ακμάζει σε καταστάσεις όπου επικρατεί άγνοια. Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι το αντίδοτο σε αυτήν είναι η ενημέρωση. Δυστυχώς, όμως πολλές φορές φαίνεται να μην διαθέτουμε και το κατάλληλο λεξιλόγιο να μιλήσουμε για ζητήματα ψυχικής υγείας. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε ότι υπάρχει ένα είδος αναλφαβητισμού στο πεδίο αυτό. Επομένως αυτό που πραγματικά επιθυμούμε είναι οι άνθρωποι να μάθουν να μιλούν, να ζητούν βοήθεια και να αισθάνονται την ψυχική υγεία ως ένα δικό τους κομμάτι. Δεν είναι, δηλαδή, πάντα μία συζήτηση που πρέπει να συμβαίνει μόνο σε γραφεία γιατρών πίσω από κλειστές πόρτες. Αυτό ίσως την καθιστά κάπως σκιερή και τρομακτική, ενώ είναι κάτι το οποίο μπορείς να μοιραστείς με τον οποιοδήποτε εφόσον μας αφορά όλους, χωρίς φυσικά να μειώνεται ο ρόλος των ειδικών. Εξάλλου, δεν ερχόμαστε να αντικαταστήσουμε κανέναν ειδικό, αλλά να λειτουργήσουμε ως γέφυρα για να φτάσει το άτομο σε αυτόν.

Πολλές φορές μπορεί να ακουστεί η άποψη ότι η ψυχική ασθένεια δεν είναι «πραγματική ασθένεια», ειδικά όταν αφορά νέους ανθρώπους και συχνά ακούγονται φράσεις όπως «έλα μωρέ δεν έχεις κάτι, είσαι απλώς νέος. Θα το ξεπεράσεις» ή «Αντιδράς υπερβολικά». Τι θα απαντούσατε σε τέτοιου είδους απόψεις;

Βάσω: Είναι στενάχωρο να βλέπουμε πόσο βαθιά ριζωμένες είναι αυτές οι απόψεις γύρω από ζητήματα ψυχικής υγείας. Οι περισσότεροι ευαισθητοποιούνται και αφυπνίζονται μόνο όταν συμβεί κάτι πραγματικά κακό και μη αναστρέψιμο σε κάποιο δικό τους πρόσωπο. Τότε μόνο θα πούνε «αχ πόσο θέλαμε να τον βοηθήσουμε, ας μας έλεγε κάτι». Δυστυχώς όμως το πιθανότερο είναι πως αυτό το άτομο είχε προσπαθήσει να βρει υποστήριξη και δεν βρήκε αντίκρισμα ή κατανόηση για την κατάστασή του. Η ψυχική ασθένεια είναι ασθένεια και δεν θα έπρεπε να το αντιμετωπίζουμε σαν κάτι λιγότερο από αυτό. Σε κάθε περίπτωση ο,τιδήποτε εμποδίζει την λειτουργικότητα ή την καλή ποιότητα ζωής , δε μπορούμε να το παίρνουμε αβίαστα και να θεωρούμε ότι δεν υπάρχει. Eιδικά στο κομμάτι των νέων υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που καταδεικνύουν την υψηλή συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων ψυχικής ασθένειας και αναλογιζόμενοι τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες με τις οποίες οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά, δεν μπορούμε άλλο να αγνοούμε το πρόβλημα.

Γιώργος: Όταν ακούω “ψυχική ασθένεια” και “πραγματική ασθένεια” η σκέψη μου οδηγείται κάπως αυτόματα σε έναν δυϊσμό ανάμεσα σε σώμα και πνεύμα που τελικά θεωρώ περισσότερο μας αποπροσανατολίζει παρά μας βοηθάει. Μας κάνει να επικεντρώνουμε την συζήτησή μας γύρω από το εάν μία ψυχική δυσκολία όπως η κατάθλιψη είναι συγκρίσιμη με μία ιατρική νόσος όπως ο διαβήτης. Συχνά οι αναγωγές στο σώμα είναι βοηθητικές για να προσεγγίσουμε τις ψυχικές δυσκολίες οι οποίες μας φαντάζουν κάπως ακατανόητες, αλλά ίσως υπεραπλουστεύουν κάπως την κατάσταση. Αντί να μπούμε σε φιλοσοφικές συζητήσεις περί του τι αποτελεί ασθένεια, θεωρώ χρησιμότερο να επικεντρωθούμε στα προβλήματα που οι ψυχικές δυσκολίες μπορεί να δημιουργήσουν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, προβλήματα τα οποία είναι τόσο πραγματικά και δύσκολα να αντιμετωπίσει κανείς χωρίς κάποια παρέμβαση. Κάθε άνθρωπος οποιασδήποτε ηλικίας μπορεί σε κάποια περίοδο της ζωής του να αντιμετωπίσει μία δυσκολία την οποία δεν μπορεί  να ξεπεράσει μόνος του με τους διαθέσιμους πόρους του. Ελπίζω ότι ως κοινωνία θα έχουμε την ευαισθησία να σκύψουμε πάνω από τον πόνο αυτό και να προσφέρουμε μία βοήθεια, είτε ο πόνος αυτός εδράζεται καθαρά στο σώμα είτε όχι.

Μία από τις βασικές δράσεις του οργανισμού είναι η ανταλλαγή ανώνυμων γραμμάτων μεταξύ των μελών. Πώς θεωρείτε ότι μία τέτοιου είδους δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση μιας ψυχικής ασθένειας;

Γιώργος: Δεν ξέρω εάν μιλάμε για αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας. Όπως είπαμε η αντιμετώπιση είναι μία δουλειά που θα αναλάβει το άτομο σε συνεργασία πιθανότατα με κάποιον ειδικό. Αυτό που εμείς προσπαθούμε να πετύχουμε μέσα από την ανταλλαγή γραμμάτων είναι αυτό το άνοιγμα και αυτό το μοίρασμα των ανθρώπων γιατί θεωρούμε ότι η δημιουργία δικτύων είναι μία θεραπευτική και προστατευτική διαδικασία. Και ο λόγος που είναι ανώνυμα είναι για να διευκολύνει την αυτοαποκάλυψη και την απουσία του φόβου της λογοκρισίας.

Βάσω: Εμείς θέλουμε ως κοινότητα να βρισκόμαστε εκεί για το κάθε άτομο που μπορεί να χρειαστεί κάποιον. Είτε είναι μία παροδική δυσκολία είτε μία μόνιμη. Και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε μέσω του οργανισμού και των γραμμάτων. 

Η συγκεκριμένη οργάνωση απευθύνεται σε νέους και εφήβους, ενώ μέσα στα άμεσα σχέδιά σας είναι η πραγματοποίηση workshops σε σχολεία. Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσετε;

Ηλίας: Αρχικά φοβόμασταν ότι θα βρίσκαμε πολύ μεγάλη αντίσταση ειδικά από τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι φοβούνται κυρίως τις αντιδράσεις των γονέων, όταν πρόκειται να μιλήσεις στα παιδιά για το συγκεκριμένο θέμα. Αν και είχαμε και τέτοιες αντιδράσεις, υπήρξε μία πολύ μεγάλη αποδοχή από τα σχολεία στο να αρχίσει να εισάγεται η έννοια της ψυχική υγεία στην εκπαίδευση, υπογραμμίζοντας και τη μεγάλη ανάγκη που υπάρχει για αυτό. Λόγω της έγκριση που πήραμε από το Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, είμαστε σε θέση να μπούμε σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας, κάτι πολύ θετικό αφού επιθυμούμε αυτά τα σεμινάρια να αποτελέσουν το έναυσμα ώστε να «σπάσουμε» ό,τι ενδοιασμούς έχει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, δημιουργώντας μία πλατφόρμα όπου η συζήτηση για την ψυχική υγεία θα είναι μόνιμη.

Γιώργος: Είχαμε μεγάλη αγωνία γιατί δεν γνωρίζαμε αν θα υπήρχε ενδιαφέρον από τον κόσμο για αυτά τα θέματα. Ευτυχώς, κάναμε λάθος, αφού η διαθεσιμότητα που μας έδωσαν άτομα μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα για τα σεμινάρια ήταν πολύ μεγάλη. Επίσης, επιθυμούμε τα σεμινάρια να μην έχουν μορφή διδαχής αλλά να δημιουργήσουμε πραγματικό ενδιαφέρον στους μαθητές χωρίς να το θεωρήσουν απλώς μία ακόμη εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση.

Πρόσφατα δημιουργήθηκε το 1^ο Community στην Αθήνα, που ήταν ένας από τους βασικούς στόχους του οργανισμού. Θέλετε να μας εξηγήσετε με λίγα λόγια τι είναι το Community και πώς θα μπορούσε κάποιος να γίνει μέλος;

Βάσω: Ο βασικός πυλώνας της δραστηριότητάς μας αφορά τη λειτουργία κοινοτήτων σε σχολεία και πανεπιστήμια. Ωστόσο θέλαμε να δώσουμε την δυνατότητα, σε άτομα που δεν βρίσκονται εντός του εκπαιδευτικού συστήματος να μπορέσουν να επωφεληθούν με τον ίδιο τρόπο.. Έτσι αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μία κοινότητα διαχειριζόμενη από εμάς η οποία θα λειτουργεί ως ένας ασφαλής χώρος συζήτησης και μοιράσματος, χωρίς λογοκρισία ή ντροπή. Πέρα από το διάλογο, θα μπορούν να ενημερωθούν για ζητήματα ψυχικής υγείας και να δραστηριοποιηθούν σε αυτά. Μέσα από αυτό θέλουμε να δώσουμε το βήμα στον κόσμο που θα βρίσκεται μέσα στην κοινότητα να μιλήσει για όσα μπορεί να αντιμετωπίζει, να νιώσει ασφάλεια και να αποκτήσει αυτογνωσία για την δική του εμπειρία και ενσυναίσθηση για τις εμπειρίες του άλλου.

Γιώργος: Είναι πάρα πολύ σημαντικό στον διάλογο για την ψυχική υγεία να υπάρξει αυτή η έννοια του μοιράσματος, η συνειδητοποίηση, δηλαδή, του ατόμου ότι δεν είναι μόνο του και έτσι να χτιστεί ένα δίκτυο ενσυναίσθησης. Το community είναι η ενσάρκωση αυτού του δικτύου. Είναι αυτός ο χώρος, όπου τα άτομα θα μπορούν να ανοιχτούν περισσότερο, να νιώσουν μέλη μίας κοινότητας και να αποκτήσουν τη δύναμη να μιλήσουν για να χτιστεί αυτή η κουλτούρα της ανοιχτότητας και της αλληλοβοήθειας.

Βάσω: Η κοινότητα της Αθήνας λειτουργεί δια ζώσης, με εβδομαδιαίες συναντήσεις στο χώρο του HIGGS. Κατά βάση απευθυνόμαστε σε νέους 18-24 ετών, χωρίς όμως αυτό να είναι δεσμευτικό. Η πόρτα είναι ανοικτή για όλους. Όλες οι πληροφορίες  υπάρχουν αναλυτικά στους λογαριασμούς μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram).

Ποιες θα είναι οι επόμενες δράσεις του Letters to Strangers Greece;

Ηλίας: Μέχρι το τέλος αυτού του ακαδημαϊκού έτους, έχουμε στόχο να πραγματοποιήσουμε σεμινάρια σε σχολεία στην Αθήνα, στην Μυτιλήνη, στην Πάτρα και στα Ιωάννινα. Ακολούθως το επόμενο ακαδημαϊκό έτος να ξεκινήσει η δημιουργία των πρώτων κοινοτήτων σε αυτές τις περιοχές. Έπειτα, σκοπεύουμε να επεκταθούμε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και σε βάθος 3ετίας να καλύψουμε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας με τις δράσεις μας. Επιπλέον, του χρόνου σχεδιάζουμε να πραγματοποιήσουμε και το 1^ο μας ενημερωτικό συνέδριο γύρω από την ψυχική υγεία των νέων. Παράλληλα υπάρχει και η προοπτική μετάφρασης 2 βιβλίων που έχει εκδώσει ο μητρικός οργανισμός: 1^ον έναν οδηγό γύρω από την ψυχική υγεία στο σχολικό πλαίσιο για εκπαιδευτικούς και 2^ον έναν οδηγός πάλι γύρω από το κομμάτι της ψυχικής υγείας που απευθύνεται όμως στους ίδιους τους νέους και είναι γραμμένος από νέους. Τέλος, φέτος θα ολοκληρώσουμε το Incubator  του HIGGS, έχοντας συμμετάσχει για δύο χρόνια σε ένα εντατικό και πολύπλευρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχει βοηθήσει καθοριστικά τον οργανισμό μας να αναπτυχθεί και να σχεδιάσει τις μελλοντικές δράσεις του.

Τι σημαίνει για εσάς conscious;

Βάσω: Για να είσαι conscious είναι σημαντικό να είσαι παρών στο εδώ και τώρα. Αν δεν ξέρεις τι συμβαίνει γύρω σου, δεν παρατηρείς τις ανάγκες και τις προοπτικές για αλλαγή, δεν μπορείς να έχεις και ευσυνειδησία, ωστέ να σκεφτείς και να δράσεις, όχι μόνο προς το συμφέρον σου αλλά και για το σύνολο. 

Ηλίας: Το να είσαι conscious για μένα είναι να έχεις τη δυνατότητα να κάνεις zoom out, να απομακρυνθείς από αυτά που συμβαίνουν, από αυτά που αισθάνεσαι, ώστε να μπορείς μέσω της παρατήρησης να συνειδητοποιήσεις την αντίδρασή σου σε κατάσταση και τα ερεθίσματά της

Γιώργος: Για μένα  conscious σημαίνει να μπορέσεις να υπάρξεις με έναν τρόπο που να λαμβάνει υπόψη και τον κόσμο και τους ανθρώπους που υπάρχουν γύρω σου. Γιατί πολλές φορές ζούμε μέσα στις σκέψεις μας, πολύ αποκομμένοι από την πραγματικότητα. Να μπορέσεις, δηλαδή, να υπάρξεις με έναν τρόπο αυθεντικό.

Ευχαριστούμε και τους τρεις για όσα μας εκμυστηρεύτηκαν και τους ευχόμαστε καλή επιτυχία σε όλα τα μελλοντικά τους πλάνα. Είναι πολύ ελπιδοφόρο και αισιόδοξο να βλέπουμε ότι υπάρχουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες και μάλιστα από νέους ανθρώπους. Ελπίζουμε ειλικρινά το όραμα του οργανισμού να γίνει πραγματικότητα. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα μπορείτε να επισκεφτείτε τις σελίδες που έχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook: Letters to Strangers Greece, Instagram: Letters to Strangers Greece).