Ιστορίες από το αρχείο του ωκεανού!

Ήχος και ζωή στο βυθό

Ο ήχος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για τη ζωή των φαλαινών, καθώς χρησιμοποιούν την ακοή, όπως εμείς χρησιμοποιούμε την όραση. Πολλά είδη φαλαινών ανεβαίνουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναπνεύσουν και το υπόλοιπο διάστημα βρίσκονται σε μεγάλα βάθη όπου το φως είναι λιγοστό οπότε ο ήχος κυριαρχεί. Από το πόσο καλά ανεπτυγμένη είναι η ακοή ενός ζώου εξαρτάται η επιβίωσή του.

Όλα τα κητώδη (φάλαινες, δελφίνια και φώκαινες) παράγουν κερί αυτιών, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Σε ορισμένα είδη φάλαινας με μπαλένες (baleen whales) και στις φάλαινες φυσητήρες το κερί που παράγεται στο αυτί τους αυξάνεται σε στρώσεις με την πάροδο του χρόνου, σχηματίζοντας ένα "ακουστικό πώμα". Το πώμα, αυτό, βρίσκεται στο ακουστικό τους  κανάλι και  κατά το τέλος της ζωής τους, στερεοποιείται και γίνεται συμπαγές, με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα μοναδικό «εργαλείο» στα χέρια των ερευνητών. 

Interesting fact: Το κέρινο πώμα βοηθάει την ακοή κάτω από το νερό και δεν μειώνει την ακουστική ικανότητα της φάλαινας, όπως γίνεται με τις δικές μας ωτοασπίδες. Αυτό συμβαίνει, γιατί η πυκνότητα του πώματος είναι περίπου ίδια με την πυκνότητα του νερού, οπότε ο ήχος μπορεί να μεταδίδεται κανονικά και να φτάνει στα αφτιά της φάλαινας συμβάλλοντας στην ακουστική της ικανότητα.

Κέρινο πώμα: Το μαύρο κουτί της ζωής μιας φάλαινας!

Το κερί της φάλαινας είναι πλούσιο σε λίπος και μπορεί να αποθηκεύσει πληροφορίες για τη ζωή της. Και όχι μόνο αυτό, αλλά καταγράφει επίσης και το χρόνο, δηλαδή δίνει πληροφορίες σχετικά με την ηλικία της φάλαινας, όταν γίνονται συγκεκριμένα γεγονότα, όπως αυξημένο στρες. Πώς γίνεται, όμως, αυτό; Το κερί καθώς συσσωρεύεται δημιουργεί φωτεινές και σκοτεινές ζώνες με κάθε ζώνη να αντιστοιχεί σε περίπου ένα εξάμηνο ζωής, όπως συμβαίνει και με τα δαχτυλίδια στον κορμό ενός δέντρου. Με αυτό τον τρόπο γνωρίζουμε τι έγινε και πότε στη ζωή της φάλαινας. 

Οι επιστήμονες μπορούν να πάρουν πολλών ειδών διαφορετικές πληροφορίες μελετώντας τις εναποθέσεις κεριού. Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μαθαίνουν είναι  για την έκθεση του ζώου σε ρύπους και διάφορα χημικά όπως φυτοφάρμακα, υδράργυρο και επιβραδυντικά φλόγας. Αυτό συμβαίνει γιατί κατάλοιπα αυτών των ουσιών βρίσκονται στις σωματικές εκκρίσεις των οργανισμών, όπως είναι το κερί.      

Μία άλλη πληροφορία αφορά τη διακύμανση των ορμονών κατά τη διάρκεια της ζωής της φάλαινας. Πολύ ενδιαφέρον έχει η ορμόνη κορτιζόλη, η οποία είναι ορμόνη του στρες. Φαντάσου ότι είσαι αρσενικό φαλαινάκι 10 χρονών και μόλις έχει ολοκληρωθεί η σεξουαλική σου ωρίμανση. Το άγχος εξαιτίας του ανταγωνισμού για αναπαραγωγή είναι τόσο μεγάλο που η συγκέντρωση της κορτιζόλης κορυφώνεται. 

Εννοείται και άλλες καταστάσεις, όπως η θήρευση φαλαινών και ο θαλάσσιος θόρυβος προκαλούν άγχος και αυξάνουν τα επίπεδα της ορμόνης. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1920 και του 1930 η θήρευση φαλαινών είχε κορυφωθεί και οι φάλαινες ήταν αγχωμένες, οπότε τα επίπεδα της κορτιζόλης ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Υπολογίζεται πως περισσότερες από 50.000 είχαν σκοτωθεί, μόνο, κατά τη δεκαετία του 1930.

Επίσης, άλλα γεγονότα που, φαινομενικά, δεν επηρεάζουν τις φάλαινες στην πραγματικότητα έχουν σοβαρό αντίκτυπο στη ζωή τους. Κατά τη διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου, που η θήρευσή τους είχε μειωθεί σημαντικά, τα επίπεδα του άγχους παρέμεναν αυξημένα. Αυτό σημαίνει πως οι ναυτικές μάχες και οι υποθαλάσσιες βόμβες επηρεάζουν εξίσου με τη θήρευση τη ζωή των φαλαινών και εντείνουν το άγχος τους. Ιδιαίτερα φάλαινες που μεταναστεύουν διανύοντας μεγάλες αποστάσεις είναι πολύ πιθανό να βρεθούν σε θαλάσσια πεδία μάχης. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό δείγμα του πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν με τρόπους που δε φανταζόμαστε τον φυσικό κόσμο γύρω μας.

Πού να το φανταζόταν κανείς ότι το κερί θα μας αποκάλυπτε τόσα πολλά μυστικά για τη ζωή στα βάθη των ωκεανών! Ο υπέροχος κόσμος των ζώων μαζί με την ευρηματικότητα των επιστημόνων που χρησιμοποιούν ό,τι έχουν στη διάθεσή τους για να βρουν απαντήσεις και να καταλάβουν, έστω και λίγο από το μυστήριο της φύσης, δε θα σταματήσει ποτέ να με εκπλήσσει!