Greenwashing: Mια ωραία ιστορία

Αν έχεις υπόψη σου και κάποια γνώμη γνωστού, βάζεις κι αυτήν στην εξίσωση και θέλοντας να είσαι conscious (pun intended) καταλήγεις τι θα πάρεις ώστε και να σε εξυπηρετεί και να έχει όσο το δυνατόν μικρότερο αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία και το περιβάλλον. Το αγοράζεις και μετά από λίγο καιρό μαθαίνεις ότι η εταιρεία αυτή εκμεταλλεύεται ανθρώπους στην αλυσίδα παραγωγής της ή ότι είναι (συν)υπεύθυνη για την καταστροφή / μόλυνση / ακραία εκμετάλλευση περιβαλλοντικών πόρων, ή ότι το προϊόν δεν είναι απαραίτητα κακό αλλά δεν έχει ουσιαστικά και καμία διαφορά από άλλα αντίστοιχα προϊόντα που προβάλλονται ως “λιγότερο καλά” ή, τελοσπάντων, ότι αυτό που πλήρωσες δεν είναι εν τέλει αυτό που πήρες. Μα πώς γίνεται αυτό;

Να σας συστήσουμε το greenwashing.

Είναι μια λέξη που συχνά χρησιμοποιούμε ως έχει και στα ελληνικά, αλλιώς τη συναντάμε κάποιες φορές και ώς “πράσινο ξέπλυμα’’, και σύμφωνα με την ClientEarth αφορά στη χρήση διαφημιστικής και επικοινωνιακής γλώσσας που κάνει μια εταιρεία (και τα προϊόντα της) να φαίνονται περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον απ’ ό,τι πραγματικά είναι. Είναι επίσης μια τεχνική που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις ώστε να αποπροσανατολίσουν τους καταναλωτές από το γεγονός ότι το επιχειρηματικό τους μοντέλο και οι επιχειρηματικές δραστηριότητές τους βλάπτουν πάρα πολύ το περιβάλλον και προκαλούν μεγάλες ζημιές.

Το greenwashing δεν είναι πάντα παράνομο, και δε γίνεται πάντα επίτηδες. Επίσης, λόγω της πληθώρας πληροφοριών που υπάρχουν δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί. Ας δούμε όμως λίγο πιο πρακτικά τα είδη του greenwashing για να γίνει η έννοια λίγο πιο χειροπιαστή.

Greencrowding (ελεύθερη μετάφραση: πράσινες συλλογικότητες)

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα έξυπνη πρακτική όπου πολλές εταιρίες ή ακόμα και κοινότητες ή χώρες ολόκληρες γίνονται μέλη μιας πρωτοβουλίας που έχει στόχο να δράσει υπέρ του περιβάλλοντος και κρύβονται πίσω από τα συλλογικά νούμερα προόδου αυτήν της πρωτοβουλίας, ενώ η καθεμία ξεχωριστά δεν έχει συμβάλλει καθόλου ή σχεδόν καθόλου στην επίτευξή τους.

Greenlighting (ελεύθερη μετάφραση: πράσινος προβολέας)

Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη έκφανση του greenwashing, όπου εταιρίες επικεντρώνονται συνήθως σε ένα χαρακτηριστικό των δραστηριοτήτων τους ή του προϊόντος τους, ώστε να αποπροσανατολίσουν την προσοχή από τις επιβλαβείς ενέργειές τους. Κλασικά παραδείγματα αυτής της περίπτωσης οι πετρελαιοπαραγωγικές επιχειρήσεις που υπερτονίζουν τις πράσινες τεχνολογίες τους όταν αποτελούν συντριπτική μειονότητα του χαρτοφυλακίου τους. Ή οι επιχειρήσεις γρήγορης μόδας που τονίζουν τις βιοδιασπώμενες συσκευασίες τους όταν παράγουν χιλιάδες τεμάχια ρούχων από πολυεστέρα (βλέπε: πετρέλαιο).

Greenshifting (Ελεύθερη μετάφραση: πράσινη μετατόπιση)

Όταν οι επιχειρήσεις μετατοπίζουν την ευθύνη των αποφάσεών τους στους καταναλωτές. Για παράδειγμα, «Δεν είναι οι πετρελαιοπαραγωγοί που δε θέλουν να αλλάξουν, είναι οι πολίτες που δεν μπορούν χωρίς πετρέλαιο.», «Δεν είναι οι εταιρίες τροφίμων που δεν μπορούν να αλλάξουν τις συσκευασίες τους, είναι οι καταναλωτές που δεν θέλουν να αποχωριστούν τα πλαστικά μπουκάλια.»

Greenrinsing (Ελεύθερη μετάφραση: πράσινη ανανέωση)

Πρόκειται για την πρακτική του να αλλάζει μια επιχείρηση συνεχώς τους στόχους που θέτει όσον αφορά το περιβάλλον, την κοινωνία και τον τρόπο διοίκησής της, επειδή δεν έχει κάνει αρκετά για να τους πιάσει. Αυτό βέβαια δεν την εμποδίζει να τους διαφημίζει ως κάτι για το οποίο είναι σίγουρη ότι θα πετύχει.

Greenhushing (Ελεύθερη μετάφραση: πράσινο κρυφτό)

Όταν οι επιχειρήσεις αποκρύπτουν ή αναφέρουν λιγότερα στοιχεία απ’ όσα πραγματικά γνωρίζουν όσον αφορά την επίπτωση των δραστηριοτήτων τους, έτσι ώστε να αποφύγουν κρατικούς ή επενδυτικούς ελέγχους. Πρόκειται για μια πολύ ιδιαίτερη στρατηγική, όπου επιχειρήσεις υποβαθμίζουν το σημείο εκκίνησής τους όσον αφορά τις επιπτώσεις της δραστηριότητάς τους, ώστε να μπορούν να παρουσιάσουν βελτιώσεις στο άμεσο μέλλον χωρίς να κάνουν επίσημους ελέγχους που μπορεί να επιφέρουν πρόστιμα και χωρίς κάποια ιδιαίτερη ενέργεια για να βελτιωθούν, παρά μόνο στα λόγια.

Πράσινο χωρίς αποδείξεις

Ή αλλιώς ένα προϊόν είναι φιλικό προς το περιβάλλον επειδή το λέει η εταιρία ότι είναι. Χωρίς κάποια έρευνα που να το αποδεικνύει ή κάποια πιστοποίηση ή κάποια οποιαδήποτε διαδικασία που να επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό.

Πράσινη ασάφεια

Πρόκειται για τους ισχυρισμούς που είναι τόσο ασαφείς ή ελλιπώς διατυπωμένοι, που το νόημά τους είναι πολύ εύκολο να παρερμηνευτεί από τους καταναλωτές π.χ. «πράσινο», «φιλικό προς το περιβάλλον», «οικολογικό», είναι κάποιοι μόνο από τους όρους που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα προϊόν και δε σημαίνουν απολύτως τίποτα αν δε δοθεί περαιτέρω επεξήγηση.

Υπάρχει λύση;

Πάντα υπάρχει λύση, ακόμα κι αν σε κάποιες περιπτώσεις δεν την έχουμε ανακαλύψει ακόμα. Oι conscious αποφάσεις απαιτούν λίγο χρόνο και λίγη προσπάθεια από εμάς τους καταναλωτές. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για την πρόοδο των κρατών σχετικά τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, η Ελλάδα όχι μόνο συνεχίζει να αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις όσον αφορά τον στόχο 11: «Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή», αλλά χειροτερεύει κιόλας συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια.

Αυτό έχει επιπτώσεις σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας - από την ποιότητα ζωής λόγω του φυσικού περιβάλλοντος γύρω μας που αλλοιώνεται, μέχρι την υγεία μας καθώς χρησιμοποιούμε ή/και τρώμε ανθυγιεινά προϊόντα, μέχρι και το πορτοφόλι μας, επειδή πληρώνουμε για πράγματα που δεν έχουν την αξία που ισχυρίζονται ότι έχουν.

 Ωστόσο, μην καταπιαστείτε να γίνετε τέλειοι και να μάθετε τα πάντα για τα πάντα. Και δε γίνεται και θα βαρεθείτε και θα κουραστείτε γρήγορα. Αντ’ αυτού διαλέξτε μια κατηγορία προϊόντων που σας αφορούν και σας ενδιαφέρουν περισσότερο κι εντρυφήστε λίγο παραπάνω στο ποια είναι καλύτερα από άλλα και γιατί- πέρα από ότι αναφέρεται στις περιγραφές τους. Μοιραστείτε τις πληροφορίες με φίλους και γνωστούς ώστε να γίνουμε όλοι λίγο πιο ενημερωμένοι σε περισσότερες από μία κατηγορίες. Έτσι τουλάχιστον θα αποφεύγουμε αρκετές κακοτοπιές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε πρόσφατα νόμους που απαγορεύουν το greenwashing. Τα λαγωνικά της ΕΕ θα πιάσουν τα βαριά περιστατικά. ? Κι επειδή ενδεχομένως ανάμεσα σε εσάς που διαβάζετε τώρα να είστε και κάποιοι άνθρωποι που δουλεύουν στο χώρο, δείτε εδώ έναν οδηγό για να αποφεύγετε τις κατά λάθος κακοτοπιές.