Είναι η δέσμευση άνθρακα η λύση στην κλιματική κρίση;

Μία από αυτές, η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα (γνωστή και ως carbon capture) εισήχθη ως ιδέα το 1977 από τον Ιταλό φυσικό Cesare Marchetti. Στην έρευνα αυτή προτάθηκε να γίνεται διοχέτευση του διοξειδίου του άνθρακα στα σημεία αυξημένης παραγωγής, δηλαδή στα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, και να εισάγεται σε γεωλογικούς σχηματισμούς (πετρώματα) βαθιά στον ωκεανό. Μια τέτοια υλοποίηση περιλαμβάνει τον διαχωρισμό του διοξειδίου του άνθρακα, τη συμπίεσή του ώστε να υγροποιηθεί και στη συνέχεια να εισχωρήσει μέσω γεωτρήσεων που φτάνουν σε βάθος περίπου 2 χιλιομέτρων. Ως το 2021 ήταν σε χρήση 22 τέτοιες εγκαταστάσεις σε εργοστάσια παραγωγής ρεύματος σε demo στάδιο. Η διαδικασία αυτή καταναλώνει 10-40% έξτρα ενέργεια από αυτή που παράγει το εργοστάσιο από μόνο του, κάτι που συμβάλει επομένως στην παραγωγή περισσότερων ρύπων. Ωστόσο, εφόσον λειτουργήσει όλο αυτό το σύστημα, μπορεί να δεσμευτεί έως και το 90% της παραγωγής ατμοσφαιρικών ρύπων.

Στην περιοχή Utsira της Νορβηγίας το 1996 υλοποιήθηκε για πρώτη φορά παγκοσμίως αυτό το εγχείρημα. Σε θέση όπου παλιότερα υπήρχε κοίτασμα φυσικού αερίου που εξορύχθηκε, άρχισε η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα σε βάθος ενός χιλιομέτρου σε άμμο. Μια επίσης πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση αποτελεί αυτή της Ισλανδίας. Στην περιοχή Hellisheiði, όπου υπάρχει εργοστάσιο ηλεκτρισμού από γεωθερμία, έχει στηθεί μηχανισμός ο οποίος δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα και το υδρόθειο (CarbFix και SulFix αντίστοιχα) από την ατμόσφαιρα και στη συνέχεια αυτά επιστρέφονται στη δεξαμενή, κάνοντας έτσι την πηγή ενέργειας ακόμα πιο βιώσιμη.

Αν και στη θεωρία αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να συμβάλει στην άμβλυνση του προβλήματος της κλιματικής κρίσης, στην πράξη τα πράγματα δεν είναι τόσο ιδανικά. Παρόλο που καθαρίζεται η ατμόσφαιρα από τα αέρια του θερμοκηπίου, ρυπαίνεται από σκόνη που απελευθερώνεται κατά τη λειτουργία των μηχανών. Ένα ακόμα προβληματικό σημείο είναι ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της διαρροής του CO₂ είτε στο έδαφος, είτε στον υδροφόρο ορίζοντα, εάν η ταμίευσή του δεν γίνεται στον ωκεανό. Ειδικά για τον τελευταίο, κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο, καθώς ο εμπλουτισμός του νερού με CO₂ το καθιστά τοξικό και άρα ακατάλληλο για χρήση τόσο από τον άνθρωπο, όσο και από τα ζώα. Τέλος, λόγω αύξησης της πίεσης που δέχονται τα πετρώματα, υπάρχει περίπτωση να συμβεί κάποια “ανθρωπογενής σεισμικότητα”. Ο μεγαλύτερος τέτοιου είδους σεισμός που έχει γίνει στις ΗΠΑ είναι μεγέθους 4,7 της κλίμακας Ρίχτερ.

Προκειμένου να είναι αρκετή η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα ώστε να επιτευχθεί ο στόχος για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα μέχρι το 2050 που έχει ορίσει η ΕΕ θα πρέπει να δεσμεύονται συνολικά 1 δις τόνοι CO₂ ετησίως. Κάτι τέτοιο απαιτεί την κατασκευή συνολικά 85 σημείων δέσμευσης τύπου Utsira. Γίνεται αντιληπτό ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό στην παρούσα φάση, καθώς είναι πολύ κοστοβόρο και επιπλέον μπορεί να γίνει ζημιογόνο για την ποιότητα του νερού. Συνεπώς, αυτή η τεχνολογία δεν αποτελεί τη μοναδική λύση στο πρόβλημα. Όσο ο σύγχρονος πολιτισμός βασίζεται τόσο έντονα σε ενέργεια παραγόμενη από ορυκτά καύσιμα, τεχνολογίες που μειώνουν τους ατμοσφαιρικούς ρύπους είναι πολύ σημαντικές και αναγκαίες. Ωστόσο το ζήτημα της υπερπαραγωγής αερίων του θερμοκηπίου παραμένει, ενώ η δέσμευσή τους δεν αντικαθιστά την ανάγκη να μειωθεί η παραγωγή. Όσο η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές εξελίσσεται και μέχρι να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα, η δέσμευση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα είναι χρήσιμο εργαλείο.