GLP-1: Τα πολυσυζητημένα φάρμακα για το διαβήτη που αδυνατίζουν

Αναφέρομαι στα GLP-1 ανάλογα (ανάλογα του γλυκανόμορφου πεπτιδίου 1), γνωστά και ως αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1. Αρκετές διαφορετικές δραστικές ουσίες και σκευάσματα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία φαρμάκων που ίσως να έχετε ακουστά, όπως η σεμαγλουτίδη (εμπορική ονομασία: Wegovy), τιρζεπατίδη (εμπορική ονομασία: Zepbound), κ.ά. Ο λόγος που τα φάρμακα αυτά έχουν κλέψει την παράσταση; Προσδεθείτε για ένα μικρό ταξίδι στο χρόνο και θα καταλάβετε.

Μια ιστορία επιτυχίας…

Το 2005, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε το πρώτο GLP-1 ανάλογο για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 (εμπορική ονομασία του σκευάσματος: Byetta και δραστική ουσία: εξενατίδη). Παρατηρήθηκε όμως ότι οι ασθενείς που έπαιρναν GLP-1 φάρμακα, δεν είχαν μόνο βελτιωμένα επίπεδα σακχάρου, αλλά έχαναν και βάρος. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν άργησε να ερευνηθεί περαιτέρω από φαρμακευτικές εταιρείες που για χρόνια προσπαθούν να παρασκευάσουν ένα αποτελεσματικό φάρμακο για την απώλεια βάρους.

Spoiler alert: το 2014, το πρώτο φάρμακο GLP-1 έλαβε έγκριση από τον FDA για την απώλεια βάρους. Πρόκειται για τη δραστική ουσία λιραγλουτίδη (εμπορική ονομασία: Saxenda) που χρησιμοποιούνταν ήδη στην αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2 (με την εμπορική ονομασία Victoza).

Έκτοτε, και άλλα GLP-1 ανάλογα που αρχικά χορηγούνταν για το σάκχαρο, έλαβαν έγκριση για την απώλεια βάρους, όπως η σεμαγλουτίδη (με την εμπορική ονομασία: Wegovy), η τιρζεπατίδη (με την εμπορική ονομασία: Zepbound), κ.ά. Κομβική κλινική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2021 στο New England Journal of Medicine έδειξε ότι η σεμαγλουτίδη οδήγησε σε μέση απώλεια βάρους 15% στη διάρκεια 68 εβδομάδων, σε αντίθεση με μια απώλεια βάρους 2% για τους συμμετέχοντες της μελέτης που δεν λάμβαναν την ουσία.

Και αν αναρωτιέσαι ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα νέα αυτά φάρμακα που έχουν λάβει έγκριση για την απώλεια βάρους από τα αντίστοιχα φάρμακα για τον διαβήτη, συνέχισε να διαβάζεις. Τα GLP-1 φάρμακα για την απώλεια βάρους περιέχουν την ίδια δραστική ουσία με GLP-1 σκευάσματα που κυκλοφορούσαν ήδη στην αγορά για τον διαβήτη τύπου 2, με τα πρώτα να περιέχουν συνήθως μεγαλύτερη δόση της δραστικής ουσίας. Επίσης, πωλούνται με διαφορετική εμπορική ονομασία και ενδείκνυνται για την απώλεια βάρους, ακόμη και αν το άτομο δεν πάσχει από διαβήτη. Σχετικά με τον τρόπο χορήγησης, συνήθως λαμβάνονται με ένεση σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση ή σε μορφή χαπιού ημερησίως.

Μπορεί ο καθένας να πάρει GLP-1 φάρμακα για να χάσει βάρος;

Η σύντομη απάντηση είναι όχι. Τα GLP-1 φάρμακα που έχουν λάβει έγκριση άδειας κυκλοφορίας για την απώλεια βάρους, ενδείκνυνται για ανθρώπους με δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) από 30 και πάνω (κατηγορία παχύσαρκου) ή ΒΜΙ τουλάχιστον 27 (κατηγορία υπέρβαρου) εφόσον το άτομο πάσχει επίσης από τουλάχιστον μια νόσο σχετιζόμενη με τον αυξημένο ΒΜΙ (π.χ. υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη τύπου 2 ή υψηλή χοληστερόλη). Δηλαδή δε συνιστώνται για οποιονδήποτε θέλει να χάσει απλά λίγα παραπανίσια κιλάκια χωρίς κόπο. Επίσης, τα φάρμακα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο με ιατρική συνταγογράφηση και εφόσον το άτομο πληρεί τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την αγωγή αυτή. Και μην ξεχνάμε…συν GLP-1 και χείρα κίνει. Για να δει κανείς αποτέλεσμα από τα GLP-1 φάρμακα στη διαχείριση του βάρους του, θα πρέπει να τα συνδυάζει με σωστή διατροφή και τακτική άσκηση, καθώς τα φάρμακα αυτά από μόνα τους, χωρίς αντίστοιχες αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν επαρκούν. Επίσης, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η παχυσαρκία είναι μια χρόνια και σύνθετη νόσος και ότι η δράση των GLP-1 φαρμάκων δεν κρατά για πάντα. Όταν κάποιος/α σταματήσει τη φαρμακευτική αγωγή, υπάρχει περίπτωση τα κιλά να επανέλθουν, εάν δεν προσέξει τη διατροφή και τον τρόπο ζωής του/της.

Τι είναι όμως τα GLP-1 ανάλογα και πώς δρουν;

Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε όσο πιο απλά γίνεται πως δρουν αυτά τα φάρμακα. Αλλά πρώτα ας δούμε τι είναι αυτό το GLP-1 με το τόσο δύσκολο όνομα…Το GLP-1 είναι μια ορμόνη, που παράγεται φυσιολογικά στο ανθρώπινο έντερο και απελευθερώνεται στην κυκλοφορία του αίματος όταν τρώμε. Η ορμόνη αυτή προσδένεται σε υποδοχείς σε διαφορετικά σημεία του σώματος, όπως στο πάγκρεας, στη γαστρεντερική οδό, στον εγκέφαλο, την καρδιά κ.ά. και ανήκει στις ινκρετίνες (ορμόνες που απελευθερώνονται στη γαστρεντερική οδό όταν τρώμε).

Η απελευθέρωση του GLP-1:

• προκαλεί την έκκριση της ινσουλίνης (ορμόνη που μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα),
• εμποδίζει την έκκριση της γλυκαγόνης (ορμόνη που αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα). Άρα, το GLP-1 γενικά
• μειώνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Γι’ αυτό και παρασκευάστηκαν GLP-1 φάρμακα για την αντιμέτωπιση του διαβήτη τύπου 2 (νόσος στην οποία τα επίπεδα σαχκάρου στο αίμα είναι αυξημένα),
• επιβραδύνει την κένωση (το “άδειασμα”) του στομάχου μετά το φαγητό και
• αυξάνει το αίσθημα κορεσμού, που σημαίνει ότι μειώνει το αίσθημα της πείνας. Κάπου εδώ νομίζω ότι η ορμόνη GLP-1 αξίζει ενός λεπτού σιγή.

Τα φάρμακα GLP-1 εμπεριέχουν συνθετικές μορφές της ορμόνης GLP-1 (δηλαδή παρασκευασμένες στο εργαστήριο), που σημαίνει ότι μιμούνται (“αντιγράφουν”) την ορμόνη GLP-1 (εξού και η ονομασία GLP-1 ανάλογα ή μιμητές ινκρετινών) και προσδένονται στους υποδοχείς της. Με την πρόσδεσής τους σε αυτούς τους υποδοχείς, τα φάρμακα αυτά προκαλούν τα ίδια αποτελέσματα που θα προκαλούσε η ίδια η ορμόνη, εξού και η ονομασία αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 (ο αγωνιστής υποδοχέα μιμείται τη δράση μιας φυσικής ουσίας και προσδένεται στον υποδοχέα της). Κατ’ επέκταση, τα φάρμακα GLP-1 μειώνουν το αίσθημα της πείνας, καθώς επίσης επιδρούν στο “κέντρο ελέγχου της όρεξης” στον εγκέφαλο, τον υποθάλαμο και εν τέλει συμβάλουν στην απώλεια βάρους.

Αυτή η σχετικά νέα γενιά φαρμάκων συνεχίζει να μας εκπλήσσει, καθώς φαίνεται ότι τα  GLP-1 ανάλογα έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα και σε άλλες ασθένειες, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη, ακόμη και στη νόσο του Αλτσχάιμερ και του Πάρκινσον κ.ά.

Υπάρχουν παρενέργειες;

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και τα φάρμακα GLP-1 έχουν παρενέργειες, με κάποιες πιο σοβαρές από άλλες. Οι πιο συχνές εξ’ αυτών είναι ναυτία, εμετός, διάρροια και πονοκέφαλος. Λιγότερα συχνα μπορεί να προκαλέσουν παγκρεατίτιδα, γαστροπάρεση (στομαχική παράλυση), εντερική απόφραξη, χολολιθίαση κ.ά.

Όπως θα κατάλαβες, τα παραπάνω φάρμακα έχουν αναμφίβολα αλλάξει τα δεδομένα στην απώλεια βάρους, με τη ζήτησή τους να έχει αυξηθεί κατακόρυφα μεταξύ 2018 και 2023. Μάλιστα η ζήτηση είναι τέτοια που πολλές χώρες παρουσιάζουν ελλείψεις στα συγκεκριμένα σκευάσματα και πολλές φορές, απομιμήσεις αυτών των φαρμάκων πωλούνται χωρίς συνταγή γιατρού, θέτοντας σημαντικούς κινδύνους για την υγεία. Η αποτελεσματικότητά τους, η σχετική ασφάλεια και η ευκολία χρήσης συγκριτικά με προηγούμενες μεθόδους απώλειας βάρους είναι οι κύριοι λόγοι της τεράστιας δημοφιλίας τους.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες από τη μεριά τους επιδίδονται σε έναν “αγώνα” παρασκευής νέων φαρμάκων για την απώλεια βάρους, με πιο προσιτές τιμές και ακόμη λιγότερες παρενέργειες. Δεν είναι καθόλου αξιοπερίεργο άλλωστε, αφού πρόκειται για μια πολύ κερδοφόρα αγορά, καθώς εκτιμάται ότι ο τζίρος της αγοράς φαρμάκων για την παχυσαρκία θα φτάσει τα 200 δισ. δολάρια μέχρι το 2031. Δεν τα λες και λίγα!

Extra info: Το επιστημονικό περιοδικό Science ανέδειξε τους αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1 ως επιστημονικό επίτευγμα για το 2023.

Disclaimer! Το παρόν άρθρο παρέχεται αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς, δεν αποτελεί και δεν αντικαθιστά, κατ' ουδέν τρόπο, ιατρική σύσταση.