Είτε έχεις αποφασίσει να μειώσεις το κρέας για ηθικούς λόγους, είτε νηστεύεις για θρησκευτικούς λόγους, είτε ακολουθείς μια πιο υγιεινή διατροφή, ένα είναι σίγουρο: έχεις αυξήσει την κατανάλωση σε όσπρια, φρούτα και λαχανικά στην καθημερινότητά σου, άρα αυτό το άρθρο σε αφορά. O κίνδυνος που συχνά ελλοχεύει από την υπερκατανάλωση αυτής της κατηγορίας τροφών είναι η αναπόφευκτη κατανάλωση κάποιου ποσοστού «φυτοπροστατευτικών ουσιών». Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή...
Ως «φυτοπροστατευτικές» ονομάζονται δραστικές ουσίες ή μείγματα δραστικών ουσιών, τα οποία προορίζονται να προστατεύουν άμεσα τα φυτά ή τα φυτικά προϊόντα από κάθε είδους επιβλαβείς οργανισμούς ή επηρεάζουν τις βιολογικές διεργασίες των φυτών με σκοπό την αποφυγή της καταστροφής των τελευταίων. Οι ουσίες που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες, είτε πριν είτε μετά τη συγκομιδή, για να προστατεύσουν τα προϊόντα από αλλοίωση κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης και της μεταφοράς, μπορούν να θεωρηθούν επίσης ως φυτοπροστατευτικές. Συγκεκριμένα για τη γεωργία, οι κυριότερες ομάδες γεωργικών φαρμάκων που διατίθενται στο εμπόριο είναι: τα εντομοκτόνα, τα ζιζανιοκτόνα, τα τρωκτικοκτόνα και τα μυκητοκτόνα.
Είτε άμεσα -από το χωράφι δηλαδή απευθείας στο πιάτο μας- είτε έμμεσα, λόγω ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα ή κατανάλωσης ζώου που έχει καταναλώσει τρόφιμα με φυτοφάρμακα, καταλήγουμε να καταναλώνουμε και εμείς υπολείμματα τέτοιων φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
Ιστορία και νομοθεσία
Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα αναπτύχθηκαν τα τελευταία εβδομήντα περίπου χρόνια και αποτέλεσαν επανάσταση στο χώρο των εντομοαπωθητικών. Το 1930 ο Ελβετός Muller ανακαλύπτει αυτή τη δράση στο χημικό DDT (p,p'-δίχλωροδιφαινυλοτριχλωροαιθάνιο). Τα πρώτα χρόνια της ανακάλυψής του, η συμβολή τους ακόμα και στη μάχη κατά της ελονοσίας υπήρξε αποκαλυπτική με τον Muller να κερδίζει το 1948 τον Nobel Φυσιολογίας και Ιατρικής.
Ταυτόχρονα, η προσφορά των φυτοφαρμάκων ήταν μεγάλη και η προστασία της αγροτικής παραγωγής γέννησε πολλές ελπίδες για τη λύση του προβλήματος τροφής που αντιμετώπιζε η ανθρωπότητα με την αύξηση του πληθυσμού. Έτσι, τα φυτοφάρμακα αντιμετωπίζονταν απ’ όλους θετικά και οι βιομηχανίες φαρμάκων συναγωνίζονταν μεταξύ τους για την παραγωγή νέων φυτοφαρμάκων με μεγαλύτερη δράση.
Περίπου το 1990 αρχίζουν να διατυπώνονται οι πρώτες ανησυχίες για τη δράση τους, αφού σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη εξαφανίζονται ολόκληρες ομάδες φυτών και ζώων, ενώ επιστήμονες ανακαλύπτουν και δημοσιεύουν αποτελέσματα ερευνών, στις οποίες διαπιστώνονται βλάβες στην υγεία του ανθρώπου. Στην Ευρώπη το 1993 θεσπίζεται εξεταστική επιτροπή που ελέγχει τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στην ΕΕ και από τα 1000 που υπήρχαν στην αγορά, ύστερα από μελέτη, παίρνουν το πράσινο φως μόνο τα 250.
Σήμερα, για κάθε προϊόν υπάρχει το Μέγιστο Επιτρεπόμενο Όριο Υπολλειμάτων (Maximum Residue Level -MRL), κάτω από το οποίο η κατανάλωση οποιασδήποτε τέτοιας ουσίας θεωρείται ασφαλής για τον άνθρωπο. Η ΕΕ εξετάζει κάθε χρόνο περίπου 67.000 τρόφιμα ως προς τα υπολείμματα φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
Το πρόβλημα
Παρόλο που υπάρχει αρκετά ισχυρή νομοθεσία σχετικά με τα MRL, το πρόβλημα είναι υπαρκτό και έντονο. Για παράδειγμα, τα φρούτα και λαχανικά που αγοράζουμε από το σούπερ μάρκετ είναι ελεγμένα και υποχρεωτικά προσαρμοσμένα στα MRL. Ωστόσο, δεν ισχύει το ίδιο, δυστυχώς, για τις λαϊκές αγορές. Επίσης, λόγω της συσσώρευσης υπολλειμάτων φυτοφαρμάκων στο έδαφος, αλλά και της ρύπανσης του νερού από τέτοιες ουσίες, ακόμα και στις λεγόμενες «βιολογικές καλλιέργειες» δεν μπορεί να αποφευχθούν υπολλείματα. Άρα, δε θα έλεγα ότι είναι ακριβώς «βιολογικές»…
Τι μπορώ να κάνω ως συνειδητοποιημένος πολίτης;
- Προσπαθώ να αγοράζω προϊόντα από conscious εταιρείες, οι οποίες παρέχουν αυτές τις πληροφορίες για τα προϊόντα τους.
- Αναζητώ πληροφορίες για κάθε προϊόν που αποκαλείται «βιολογικό». Τα προϊόντα που ισχυρίζονται ότι είναι βιολογικά θα πρέπει να φέρουν ενδείξεις πιστοποίησης στην ετικέτα τους και τον κωδικό του φορέα πιστοποίησης ( πχ. GR-BIO-01).
- Κατά την αγορά χύμα προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας ζητάω το πιστοποιητικό προϊόντος.
Το θέμα των φυτοφαρμάκων αποτελεί μια τεράστια πρόκληση παγκοσμίως, αφού από τη μια διατυπώνονται συνεχώς αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζεται η χρησιμότητά τους στη σύγχρονη γεωργία, η οποία χωρίς τη δράση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων δε θα είχε αυτή τη μεγάλη ανάπτυξη. Η ενημέρωση είναι πάντα η καλύτερη πρόληψη.
Not-so-fun-fact: Τα λεμόνια δέχονται γενικά μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων γιατί έχουν χοντρή σάρκα και δεν υπάρχει πρόβλημα εισχώρησης των ουσιών στο χυμό τους. Όταν, λοιπόν, ο Πετρετζίκης μας προτείνει να προσθέσουμε «ξύσμα λεμονιού», μάλλον προσθέτουμε λίγα παραπάνω φυτοφάρμακα στη διατροφή μας!
Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!