Πυρ, καλοκαίρι και κλιματική αλλαγή

Πυρ, καλοκαίρι και κλιματική αλλαγή Pixabay.com

Πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή την ένταση και τη συχνότητα των πυρκαγιών;

Η κλιματική αλλαγή μέσω της αύξησης των περιόδων ξηρασίας, των υψηλότερων θερμοκρασιών και των ακραίων καιρικών φαινομένων φαίνεται να σχετίζεται με την πιθανότητα έντονων και ταχέως αναπτυσσόμενων πυρκαγιών. Το φαινόμενο αφορά σε όλη τη Μεσόγειο αλλά και άλλες περιοχές του πλανήτη όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Νότια Αφρική. Η μαζική δημιουργία νέων εστιών φωτιάς, οι απότομες αλλαγές στην κατεύθυνση ή την ταχύτητα του ανέμου αποτελούν φαινόμενα που σχετίζονται με την ακραία συμπεριφορά των πυρκαγιών και συχνά δημιουργούν πολύ επικίνδυνες συνθήκες. Σύμφωνα με τα προγνωστικά των επιστημόνων του κλάδου, η περίοδος πυρκαγιών προβλέπεται να επιμηκυνθεί (τώρα θεωρείται από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο), ενώ οι περιπτώσεις πυρκαγιών αναμένεται να είναι περισσότερες και εντονότερες παγκοσμίως. Ειδικότερα για την Μεσόγειο, ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής και των πυρκαγιών μεγάλης έντασης προβλέπεται να μειωθεί δραματικά η ενδημική βλάστηση της περιοχής.

Συνθήκες και στατιστικά για την απώλεια ανθρώπινων ζωών λόγω πυρκαγιών

Είναι γνωστό ότι ο συνδυασμός έντονων περιόδων ξηρασίας και υψηλών θερμοκρασιών οδηγούν σε ακραία, απροσδόκητη συμπεριφορά της φωτιάς, γεγονός που συνεπάγεται υψηλότερη πιθανότητα σοβαρών εγκλωβισμών ανθρώπων στις κατοικημένες περιοχές κοντά σε δάση. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα το 59,4 % των πυρκαγιών από το 1945-2016 που προκάλεσαν την απώλεια ανθρώπινων ζωών έγιναν στο Νότιο κομμάτι της, όπου ο καιρός είναι θερμότερος και ξηρότερος. Επίσης, ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το 80 % της θνησιμότητας λόγω πυρκαγιάς στην Ελλάδα πραγματοποιείται Ιούλιο και Αύγουστο με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα του φαινομένου τον όγδοο μήνα. Πάνω από το 88 % των περιστατικών συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας με τα θύματα να είναι στην πλειονότητά τους αρσενικού φύλου.

Επίσης, το γεγονός ότι οι αγροτικές εργασίες αλλά και οι δασικές εκτάσεις έχουν μειωθεί εξαιτίας της αστικοποίησης, έχει οδηγήσει σε αυξημένη θνησιμότητα τα τελευταία χρόνια. Ο ετήσιος μέσος όρος θανάτων από πυρκαγιά κατά την περίοδο 1979-2016 στην Ελλάδα είναι 5,5 άτομα / χρόνο.

Είναι όλες οι πυρκαγιές καταστροφικές για το οικοσύστημα;

Ένα μεγάλο λάθος στο οποίο συνήθως υποπίπτουμε σε ό,τι αφορά στις πυρκαγιές, είναι ο μύθος ότι είναι απολύτως καταστροφικές για το οικοσύστημα. Η φωτιά είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του δασικού οικοσυστήματος όταν αυτή πραγματοποιείται με φυσικό τρόπο. Ειδικά το μεσογειακό οικοσύστημα είναι αρκετά προετοιμασμένο για τις φωτιές και οι οργανισμοί που επιβιώνουν εκεί διαθέτουν προσαρμογές (υπόγειοι οφθαλμοί, θερμοανθεκτικά σπέρματα στα φυτά) που βοηθούν στην γρήγορη ανάκαμψη. Θεωρητικά το οικοσύστημα σε μία δεκαετία μπορεί να επανέλθει από μόνο του. Η διαδικασία όμως παρεμποδίζεται όταν η συχνότητα των πυρκαγιών – εξαιτίας εμπρησμών ή κλιματικής αλλαγής- δεν επιτρέπει την λειτουργία των μηχανισμών και οδηγούμαστε στην ερημοποίηση (τύπος υποβάθμισης του εδάφους σε όρους βλάστησης και μικροοργανισμών).

Η κλιματική αλλαγή και η ανθρωπογενής παρέμβαση έχει προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την αύξηση των πυρκαγιών αλλά και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Έχουμε χρέος να προστατέψουμε αυτό το φυσικό πλούτο όχι μόνο για το δικό μας καλό αλλά και για την πανίδα που ζει και αναπαράγεται μέσα σε αυτό.

Ποιες ενέργειες πρέπει να ακολουθούν στο δάσος μετά την πυρκαγιά;

Μετά από κάθε πυρκαγιά ακολουθούν συχνά εκ μέρους των τοπικών αρμόδιων υπηρεσιών ενέργειες που έχουν ως στόχο, αφενός μεν την προστασία του οικοσυστήματος από τον κίνδυνο μεγαλύτερης υποβάθμισης και καταστροφής, και αφετέρου την ανόρθωση της καμένης περιοχής, δηλαδή την υποβοήθησή της ώστε να επανέλθει στην προηγούμενη κατάστασή της. Μια σειρά όμως από ερωτηματικά ή ζητήματα, όπως είναι η επιλογή της μεθόδου (φυσική ή τεχνητή αναδάσωση), η άμεση ή μετά περίοδο αναμονής επέμβαση, η επιλογή των κατάλληλων ειδών, η τεχνική της σποράς ή φύτευσης, η διαθεσιμότητα των κατάλληλων ειδών απασχολούν κάθε φορά τους υπεύθυνους για τις αναδασώσεις δασολόγους και από τη ορθότητα των επιλογών τους εξαρτάται και ο βαθμός επιτυχίας μιας αναδάσωσης. Η επιτυχημένη ανόρθωση ενός καμένου οικοσυστήματος μπορεί να πραγματοποιηθεί με αντιγραφή της φύσης, γνώση τόσο του ιστορικού αλλά και των μελλοντικών αναγκών της περιοχής. Οι στόχοι και η στρατηγική θα πρέπει να θέτονται κατόπιν μελέτης μόνο από ειδικούς επιστήμονες.

Αν δεν είσαι δασολόγος ή κάτι αντίστοιχο καλύτερα μην αποφασίσεις εσύ ποια θα είναι η καλύτερη λύση για το καμένο οικοσύστημα. Μπορείς όμως εθελοντικά να βοηθήσεις ακολουθώντας τις στρατηγικές αποκατάστασης που θα υποδείξουν οι ολοκληρωμένες έρευνες των αρμοδίων.

Τι μπορώ να κάνω ως συνειδητοποιημένος πολίτης;

• Δεν πετάω σκουπίδια και αποτσίγαρα σε δασικές εκτάσεις
• Αναλαμβάνω την ευθύνη που μου αναλογεί και καθαρίζω το οικόπεδό μου από ξερά φύλλα και πευκοβελόνες κατά την αντιπυρική περίοδο
• Ενημερώνω ΑΜΕΣΩΣ την Πυροσβεστική Υπηρεσία στο 199
• Εκκενώνω την περιοχή όταν δοθεί εντολή, παίρνοντας μόνο τα απαραίτητα

Κανένα υλικό αγαθό δεν μπορεί να συγκριθεί με την απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής. Ας μην το ξεχνάμε!