BPA, παιδιά και ενδοκρινικές διαταραχές

BPA, παιδιά και ενδοκρινικές διαταραχές

BPA και ενδοκρινικοί διαταράκτες

To 1991 μια ομάδα αποτελούμενη από 21 επιστήμονες συγκεντρώθηκε για να συζητήσει το φαινόμενο της διαφοροποίησης πληθυσμών, σε αναπτυξιακό επίπεδο, με την έκθεσή τους σε συγκεκριμένες χημικές ενώσεις. Ο όρος «ενδοκρινικοί διαταράκτες» (Hormone disruptors) καθιερώθηκε λίγο αργότερα και αφορά ενώσεις οι οποίες επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας των ορμονών του σώματος όπως οιστρογόνων, ανδρογόνων και άλλων. Με λίγα λόγια, οι ουσίες αυτές έχουν αρνητική επίπτωση για τον οργανισμό μας, αφού εισέρχονται σε αυτόν και διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα μιμούμενες τις ενδογενείς ορμόνες και αλλοιώνοντας την παραγωγή, το μεταβολισμό και τη δράση τους σε ορμονικούς υποδοχείς.

Μια από τις πιο πολυσυζητημένες ενώσεις σε αυτόν τον τομέα έχει θεωρηθεί το BPA, έχοντας λάβει μεγάλης προσοχής από επιστήμονες, κυβερνητικούς φορείς και μέσα ενημέρωσης. Πιο συγκεκριμένα, το χημικό μόριο BPA εμπεριέχεται σε κάποια είδη πλαστικού όπως το πολυανθρακικό πολυμερές. Αυτό το είδος πλαστικού είναι διαυγές και σταθερό και χρησιμοποιείται κυρίως για την κατασκευή τροφοδοχείων όπως επαναχρησιμοποιούμενων μπουκαλιών, επιτραπέζιων σκευών και δοχείων αποθήκευσης αλλά και βρεφικών και παιδικών παιχνιδιών.

Το πρόβλημα είναι ότι το BPA μπορεί να μεταφέρεται σε μικροποσότητες από το πλαστικό στο φαγητό και άρα να καταλήγει στο στομάχι μας. Το BPA έχει τη δυνατότητα να προσδένεται σε οιστρογονικούς υποδοχείς, διαταράσσοντας έτσι το ενδοκρινικό σύστημα. Ουσιαστικά, προσδένεται σε κυτταρικούς τύπους που έχουν τέτοιους υποδοχείς και προκαλεί ανεπιθύμητες αλλαγές. Τα κύτταρα πιστεύουν ότι έχει προσδεθεί οιστρογόνο και δεν καταλαβαίνουν τη διαφορά. Από μελέτες που έγιναν σε εγκυμονούντα ποντίκια παρατηρήθηκε ότι πάρα πολύ μικρές δόσεις του BPA (ng/kg απογόνου) μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στα όργανα εμβρύων στα οποία υπάρχουν υποδοχείς οιστρογόνων. Επίσης, το BPA έχει συνδεθεί με αντρική υπογονιμότητα, ενώ οι απόγονοι τέτοιων ποντικών έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος. Στην εν λόγω μελέτη δίνονταν στα αρσενικά ποντίκια δόσεις διπλάσιες από το ημερήσιο ανώτατο όριο ασφαλούς έκθεσης (100mg BPA/kg σωματικού βάρους).

Από το 2006 που η Ευρωπαϊκή Αρχή Τροφίμων και Ασφάλειας (European Food and Safety Authority-EFSA) εξέδωσε την πρώτη εκτίμηση κινδύνου για το BPA, πολλές μελέτες ακολούθησαν. Το 2015, τα όρια της ανεκτής ημερήσιας δόσης μειώθηκαν από 50 σε 4 μg / Kg bw/ ημέρα. Σήμερα, το BPA επιτρέπεται να χρησιμοποιείται σε υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα με αυστηρότερα όρια από το 2018 για ενήλικες. Ωστόσο, το 2011 η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε τη χρήση BPA για την κατασκευή βρεφικών θηλών μπουκαλιών (μπιμπερό) και σε πιπίλες. Οι γονείς θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο να αγοράζουν τέτοια προϊόντα που είναι BPA free.

Τόσο η EFSA όσο και η Ευρωπαϊκή Αρχή Χημικών συμφωνούν ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι το BPA έχει ιδιότητες ενδοκρινικής διαταραχής.

Λίγη βιολογία…

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορεί να λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο όπως και οι φυσικά παραγόμενες ενδογενείς ορμόνες ή να μπλοκάρουν τη λειτουργία των τελευταίων. Επίσης, μπορεί να αυξομειώνουν τα ποσοστά των ενδογενών ορμονών, επηρεάζοντας έτσι σημαντικές λειτουργίες του σώματός μας. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα κακό. Για παράδειγμα, τα αντισυλληπτικά χάπια έχουν επιλεγεί για ακριβώς αυτή τους την ιδιότητα, να επηρεάζουν δηλαδή ορμονολογικά τον γυναικείο έμμηνο κύκλο. Στον οργανισμό η έκκριση ορμονών πραγματοποιείται από ενδοκρινείς αδένες. Αυτές οι ορμόνες ουσιαστικά προσδένονται σε εξειδικευμένους υποδοχείς των κυττάρων και δρουν ανάλογα με το ποια ορμόνη και ποιο κυτταρικό τύπο έχουμε. Η πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε όταν αναφερόμαστε σε ουσίες που δρουν στο ενδοκρινικό, είναι ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε ακριβώς την αντίδραση όλων των κυττάρων σε αυτά, οπότε δεν μπορούμε να ξέρουμε την ασφαλή δόση/δόσεις, οι οποίες θεωρούνται ακίνδυνες.

Πώς μπορώ να δράσω ως συνειδητοποιημένος πολίτης;

Ξέρω ότι τα πλεονεκτήματα του πλαστικού είναι πολλά ειδικά όταν πρόκειται για δοχεία μεταφοράς ή αποθήκευσης φαγητού. Είναι ελαφριά, δεν σπάνε και είναι γενικά μια οικονομική και βολική επιλογή σε σχέση με τα γυάλινα ή τα μεταλλικά. Γι’ αυτό και έχουν επικρατήσει. Ωστόσο, καλό θα ήταν να προσπαθήσουμε να τα αντικαταστήσουμε σταδιακά με μέταλλο ή γυαλί. Φαίνεται να είναι καλύτερο εκτός από το περιβάλλον και για την υγεία μας. Επίσης, θα πρέπει να προστατέψουμε τα βρέφη και τα παιδιά –που τρώνε και γλείφουν όλα τους τα παιχνίδια. Είναι επιτακτικό να αγοράζουμε λιγότερα και πιο ποιοτικά παιχνίδια και όχι φτηνά πλαστικά που μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για την υγεία τους. Πάντα με την ένδειξη “BPA-free”.

Η γνώση είναι δύναμη. Και η επιλογή είναι στο χέρι μας.