Γνωριμία με το Σύνδρομο Αsperger

Το σύνδρομο Άσπεργκερ (Asperger syndrome, «AS») το όνομα του οποίου προέρχεται από τον αυστριακής καταγωγής παιδίατρο Χανς Άσπεργκερ, αποτελεί μία διαταραχή του φάσματος του αυτισμού. Ο Άσπεργκερ κατά τη διάρκεια της πρακτικής του παρατήρησε κάποια παιδιά με μειωμένη ενσυναίσθηση, τα οποία είχαν δυσκολίες στις κοινωνικές τους συναναστροφές, ενώ παράλληλα ήταν αδέξια. Έτσι, το 1994 το σύνδρομο Άσπεργκερ προστέθηκε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (DSM IV) και αναγνωρίστηκε επίσημα από τους εδικούς ως νευρολογική αναπτυξιακή διαταραχή.

Γενικά, υπάρχει σύγχυση μεταξύ του συνδρόμου Asperger και του αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας. Σύμφωνα με το ICD-10 (Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας, Δέκατη Αναθεώρηση) οι διαφορές του αυτισμού με το σύνδρομο Asperger συνοψίζονται ως εξής: «Η διαταραχή αυτή (σύνδρομο Asperger) διαφέρει από τον αυτισμό, κυρίως ως προς το ότι δεν υφίσταται γενική καθυστέρηση ή επιβράδυνση στη γλωσσική ανάπτυξη ή την ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών». Τα περισσότερα άτομα διαθέτουν φυσιολογική γενική νοημοσύνη, αλλά συνήθως είναι πολύ αδέξια. Η κατάσταση αυτή αφορά κατ’ εξοχήν τα αγόρια σε αναλογία 8:1 με τα κορίτσια. 

Φαίνεται πιθανό πως το σύνδρομο Asperger σχετίζεται με ήπιες παραλλαγές αυτισμού. Αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως οι δυσκολίες που παρουσιάζουν τα άτομα με σύνδρομο Asperger είναι σχεδόν ίδιες με αυτές του αυτισμού, σε πιο ήπια μορφή. Στο παρελθόν, το σύνδρομο Asperger δινόταν ως διάγνωση στις λειτουργικές μορφές του αυτισμού. 

Χαρακτηριστικά των παιδιών αλλά και ενηλίκων με σύνδρομο Asperger

Τα άτομα με Άσπεργκερ αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε τρεις τομείς, τη γνωστή «τριάδα των διαταραχών»:

• Κοινωνική αλληλεπίδραση
• Κοινωνική επικοινωνία
• Κοινωνική φαντασία

Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα αυτά παρουσιάζουν μειωμένη ενσυναίσθηση. Δυσκολεύονται στις κοινωνικές τους συναναστροφές κυρίως με τους συνομήλικούς τους καθώς δε μπορούν να κατανοήσουν τους «άγραφους νόμους» της κοινωνίας μας όπως κάποιες μεταφορές του λόγου, το ύφος του προσώπου ή τον τόνο της φωνής. Γι’ αυτό το λόγο, η συναναστροφή τους με τον περίγυρο τους, τους φαίνεται αγχωτική και απρόβλεπτη. Γενικά, προτιμούν το μοναχικό παιχνίδι, καθώς λόγω του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο κινούνται και σκέφτονται, το είδος του παιχνιδιού τους διαφέρει από των υπολοίπων παιδιών της ίδιας ηλικίας. Συνήθως, δεν παρουσιάζουν καθυστέρηση στον λόγο τους και το γνωστικό τους επίπεδο είναι πολύ ικανοποιητικό για την ηλικία τους, ωστόσο δε παρουσιάζουν ευελιξία στη σκέψη τους. 

Ένα βασικό χαρακτηριστικό των παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ είναι η κινητική αδεξιότητα. Συνήθως, αργούν να περπατήσουν σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά και κατά την παιδική τους ηλικία παρουσιάζουν δυσκολίες σε απλές καθημερινές δραστηριότητες όπως το παιχνίδι με την μπάλα, το δέσιμο των κορδονιών και λοιπά. Επιπλέον, χρειάζονται συγκεκριμένες ρουτίνες στην καθημερινότητά τους (για παράδειγμα, πρωινό, σχολείο, μεσημεριανό φαγητό, ύπνος, διάβασμα, παιχνίδι, ύπνος). 

Όπως τα άτομα με αυτισμό, έτσι και τα άτομα με σύνδρομο Asperger, εμφανίζουν διάφορες στερεοτυπίες. Συχνά, αγαπούν συγκεκριμένες ενασχολήσεις, όπως για παράδειγμα η συλλογή φωτογραφιών ή αγαπούν συγκεκριμένα πράγματα όπως το διάστημα. Η ενασχόλησή τους γίνεται γι’ αυτούς κύριο θέμα συζήτησης - θα μπορούσε να πει κανείς σε εμμονικό σημείο. Τέλος, έχουν άψογη μνημονική ικανότητα, ικανότητα συγκέντρωσης και πολλή επιμονή. Μπορούν να επικεντρωθούν σε λεπτομέρειες στις οποίες άλλα παιδιά δε θα μπορούσαν.

Τι μπορεί να κάνει ένας γονέας ώστε να βοηθήσει το παιδί του;

Πολύ βασικό είναι ο γονέας να έχει εξασφαλίσει στο παιδί με σύνδρομο Asperger μια ρουτίνα η οποία του εξασφαλίζει την τάξη και το απομακρύνει από το αίσθημα του χάους και της αβεβαιότητας. Απαραίτητο γι’ αυτά τα παιδιά είναι να ενταχθούν από νωρίς σε προγράμματα εξειδικευμένης παρέμβασης (εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, συνεδρίες με ψυχολόγο). Η βοήθεια των ειδικών αλλά και των εξειδικευμένων εργαλείων όπως τα προγράμματα επικοινωνίας TEACCH (Treatment and Education of Autistic and related Communication-handicapped CHildren - Θεραπεία και Εκπαίδευση Παιδιών με Αυτισμό και Διαταραχές Επικοινωνίας) και PECS (Picture Exchange Communication System - Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων) που χρησιμοποιούνται από τους θεραπευτές, θα είναι πολύτιμη για τους γονείς, αλλά και την καθημερινότητα των παιδιών. 

Ένα πολύ δύσκολο κομμάτι που πρέπει να αναλάβουν οι γονείς σε συνεργασία με τον/τους θεραπευτές του παιδιού είναι οι κοινωνικές συναναστροφές του τελευταίου. Μπορούν να ενθαρρύνουν το παιδί τους δημιουργώντας οι ίδιοι ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με συνομήλικους. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να καλέσουν κάποιον συμμαθητή στο σπίτι και να προετοιμάσουν το παιδί για την επίσκεψη, σχεδιάζοντας μια λίστα δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να μοιραστούν με τον συμμαθητή του. Ακόμα, οι γονείς πρέπει να αποδεχτούν ότι το παιδί αντιμετωπίζει θέματα με την ενσυναίσθηση, να το κατανοήσουν και να προσπαθήσουν να την ενισχύσουν. Χρειάζεται ιδιαίτερη και σαφής χρήση της γλώσσας για να δημιουργηθεί μια ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ γονιών και παιδιού. 

Τέλος, το παιδί με σύνδρομο Asperger συνήθως φοιτά σε γενικό σχολείο παρα σε ειδικό σχολείο. Τα παιδιά αυτά μπορούν να ενταχθούν στα τμήματα ένταξης των γενικών σχολείων ή να διαθέτουν συνοδούς παράλληλης στήριξης ή και τα δύο. Με τη κατάλληλη φροντίδα και μέριμνα ένα παιδί με σύνδρομο Asperger μπορεί να ζήσει μια υγιή και λειτουργική καθημερινότητα.