Φλεγμονή: φυσιολογική ή παθολογική κατάσταση;

Δευτέρα, 07 Ιουνίου 2021, 12:06
Φλεγμονή: φυσιολογική ή παθολογική κατάσταση; Φλεγμονή: φυσιολογική ή παθολογική κατάσταση;

Όλοι έχουμε ακούσει τον όρο να χρησιμοποιείται κατά κόρον σε περιπτώσεις μολύνσεων και τραυματισμών, ενώ η σύνδεσή της με διάφορες ασθένειες έχει εισάγει τη φλεγμονή στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Κατανοούμε, ωστόσο, για τι ακριβώς πρόκειται; Ας κάνουμε μια προσπάθεια να αποσαφηνίσουμε αυτή την - ομολογουμένως δυσνόητη - έννοια και να αντιληφθούμε αν δρα υπέρ ή κατά του οργανισμού μας.

Η φλεγμονή, λοιπόν, δεν αφορά  μια κατάσταση που ανακαλύφθηκε τα τελευταία έτη. Αντιθέτως, είναι γνωστή εδώ και τουλάχιστον μερικές χιλιάδες χρόνια, καθώς διαθέτει το μοναδικό χαρακτηριστικό της μακροσκοπικής παρατήρησης. Ακριβώς επειδή είναι αρκετά ορατή με γυμνό μάτι και αποτελεί επακόλουθο τραυματισμών και μολύνσεων, η παρακολούθησή της κέντριζε το ενδιαφέρον των θεραπευτών του αρχαίου κόσμου. Θεωρείται, μάλιστα πως ο Κέλσος - Ρωμαίος με εκτενή ιατρική εμπειρία – ήταν ο πρώτος που διατύπωσε τα κλινικά συμπτώματα της φλεγμονής κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για τη θερμότητα, το οίδημα (πρήξιμο), την ερυθρότητα και τον πόνο. Έπειτα, έλαβε τη σκυτάλη ο Κλαύδιος Γαληνός, ένας από τους σημαντικότερους θεραπευτές του ελληνορωμαϊκού κόσμου, προσθέτοντας κατά τον 2ο αιώνα το πέμπτο σύμπτωμα˙ την απώλεια λειτουργίας του εκάστοτε ιστού.

Ποια, όμως, διαδικασία είναι υπεύθυνη για την εμφάνισή αυτών των συμπτωμάτων;

Αν επικεντρωθούμε στο σκοπό της φλεγμονής, μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως ένα σύστημα συναγερμού και επακόλουθης εξάλειψης του εισβολέα. Όταν κάποιος μικροοργανισμός ή ιός (εισβολέας) καταφέρει να διαπεράσει τους εξωτερικούς φραγμούς, όπως είναι το δέρμα και οι βλεννογόνοι, πρέπει κάποιος να ειδοποιήσει τον οργανισμό για να αντιδράσει (συναγερμός). Η φλεγμονώδης απόκριση, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στην προσβεβλημένη περιοχή, όπου και καταφθάνουν οι ένοπλες δυνάμεις – τα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Εκείνα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και παράγουν διάφορες ουσίες με πρωταρχικό στόχο την απαλοιφή της εκάστοτε απειλής και μετέπειτα την επιδιόρθωση των ιστών που έχουν πληγεί. Τελικά, το σύστημα πρέπει να επιστρέψει στην αρχική του κατάσταση, ώστε να ισορροπήσει ξανά.

Η στρατολόγηση των κυττάρων – διασωστών, όμως, δεν είναι τόσο απλή, καθώς θα πρέπει από την κυκλοφορία του αίματος να φτάσουν σε διάφορους ιστούς. Για να γίνει αυτό, τα αγγεία διαστέλλονται, όπως ένα μπαλόνι που φουσκώνει, και έτσι σχηματίζονται διάφορα κενά ανάμεσα στα κύτταρα, από τα οποία διεισδύουν. Κατά τη διαδικασία αυτή ρέει και περισσότερο αίμα στο σημείο με αποτέλεσμα να παρατηρείται εξωτερικά ο ερεθισμός (κοκκινίλα) και το οίδημα (πρήξιμο) της συγκεκριμένης περιοχής. Συνεπώς, αν όλα κυλίσουν ομαλά, ο εισβολέας αντιμετωπίζεται και το σύστημα συναγερμού κλείνει. Επιστρέφουμε, δηλαδή, στην ομοιόσταση˙ τη φυσιολογική κατάσταση. Η διαδικασία αυτή περιγράφει τη λεγόμενη οξεία φλεγμονή και διαρκεί για σύντομο χρονικό διάστημα.

Στην περίπτωση, όμως, που ο οργανισμός αποτύχει να εξουδετερώσει το παθογόνο, η φλεγμονώδης διαδικασία επιμένει και αποκτά νέα χαρακτηριστικά. Από το στάδιο αυτό, που δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε χρονικά, ξεκινά η φάση της χρόνιας φλεγμονής. Στην κατάσταση αυτή το ανοσοποιητικό παραμένει ενεργοποιημένο, ενώ δύναται να εγκαθιδρυθεί ένας φαύλος κύκλος και έτσι να «κλειδωθεί» το σύστημα σε μια συνθήκη που δεν μπορεί να τερματιστεί. Πρόκειται πλέον για μια παθολογική, μακροχρόνια κατάσταση, που έχει συσχετιστεί με μια πληθώρα ασθενειών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα, καρδιαγγειακές νόσοι, ενώ έχει ερευνηθεί η σύνδεση της χρόνιας φλεγμονής και με το διαβήτη, αλλά και διάφορους τύπους καρκίνου.

Αίτια χρόνιας φλεγμονής και αντιμετώπιση

Διάφορες υποθέσεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με τους παράγοντες που δημιουργούν εύφορο έδαφος για την εμφάνιση της χρόνιας φλεγμονής. Μία εξ αυτών, μελετά το ζήτημα από μια εξελικτική σκοπιά, αξιολογώντας το περιβάλλον διαβίωσης του σύγχρονου ανθρώπου. Ενός είδους, που διατηρεί τα χαρακτηριστικά των προγόνων κυνηγών – συλλεκτών, δίχως να διαβιεί πια σε παρεμφερείς συνθήκες. Συγκεκριμένα, οι σύγχρονες διατροφικές συνήθειες και το διαρκές στρες φαίνεται να διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην επιμονή της φλεγμονώδους απόκρισης και την αδυναμία τερματισμού της. Σε συνδυασμό με την παρατεταμένη φυσική αδράνεια και το κάπνισμα, διαμορφώνεται αθροιστικά ένας τρόπος ζωής που αποκλίνει σημαντικά από τον αρχέγονο. Και αυτό ενδεχομένως δεν επιτρέπει στον οργανισμό να αντιδράσει σύμφωνα με τον τρόπο που έχει «ρυθμιστεί», οδηγώντας σε αυτά τα δυσμενή αποτελέσματα.

Για να αντιμετωπιστεί, όμως, η χρόνια φλεγμονή, πρέπει πρώτα να εντοπιστεί. Αυτό καθίσταται δύσκολο, καθώς συνήθως η χαμηλή της ένταση τη βοηθάει να περνάει απαρατήρητη. Διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα κατά της φλεγμονής, όπως τα κορτικοστεροειδή, συνοδεύονται από ποικίλες ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς στοχεύουν σε μια διαδικασία καίριας σημασίας για τη φυσιολογική απόκριση του οργανισμού.

Έχοντας σχηματίσει στο μυαλό μας μια αδρή εικόνα αυτού του εκλεπτυσμένου συστήματος συναγερμού αρκεί να συγκρατήσουμε πως η φλεγμονή είναι δυνητικά φίλος και εχθρός της υγείας μας. Το ζητούμενο είναι η επίτευξη της ισορροπίας, που κατέχει κεντρικό και ευεργετικό ρόλο στη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!

Ακούστε το Podcast

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο

(20 ψήφοι)

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: