Πειραματόζωα: Γιατί χρησιμοποιούνται ακόμα στην έρευνα;

Πέμπτη, 14 Οκτωβρίου 2021, 09:10
Πειραματόζωα: Γιατί χρησιμοποιούνται ακόμα στην έρευνα; Πειραματόζωα: Γιατί χρησιμοποιούνται ακόμα στην έρευνα; Photo by Ricky Kharawala on Unsplash

Η χρήση πειραματόζωων στην έρευνα αποτελεί εδώ και δεκαετίες αιτία προβληματισμού της επιστημονικής κοινότητας, ενώ όλο και περισσότερες προσπάθειες καταβάλλονται για τον περιορισμό ή ακόμα και την κατάργησή αυτών των προσεγγίσεων.

Γιατί, ωστόσο, αποτελεί μέχρι σήμερα την αποτελεσματικότερη διαθέσιμη πρακτική; Είναι δυνατόν να αντικατασταθεί;

Ας ξεκινήσουμε από την πρώτη αναφορά που έγινε στις ηθικές προεκτάσεις του ζητήματος, εν έτη 1959, από τους Russel και Bruch. Οι δύο επιστήμονες στο βιβλίο τους με τίτλο “The principles of humane experimental technique” εισήγαγαν τον «κανόνα των 3R», αρχές που διέπουν έως σήμερα τη χρήση πειραματόζωων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βέλτιστη αξιοποίησή τους. Συγκεκριμένα, επιβάλλεται η μείωση του αριθμού ζώων (Reduce) στο ελάχιστο δυνατό για την ομαλή διεξαγωγή του εκάστοτε πειράματος, ο περιορισμός του πόνου και του στρες που βιώνουν κατά τη διάρκεια των διεργασιών (Refine), καθώς και η χρήση εναλλακτικών μεθόδων (Replace), όταν αυτό είναι εφικτό.

Τα τελευταία έτη, παρότι οι αρχές αυτές έως ένα βαθμό τηρούνται, η χρήση ζώων στην έρευνα όχι μόνο δεν περιορίζεται, αλλά οι αριθμοί ακολουθούν ανοδική πορεία. Ενδεικτικά, αναφέρεται πως στην Αμερική κατά το 2019 χρησιμοποιήθηκαν 797.546 ζώα για ερευνητικούς σκοπούς, σημειώνοντας 2,2% αύξηση σε σχέση με τα αντίστοιχα στοιχεία που συλλέχθηκαν το 2018. Φυσικά, είναι γνωστό πως η κοινωνική πίεση διαρκώς εντείνεται, καθώς αιτούνται ριζικές αλλαγές για την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων. Τα αιτήματα λαμβάνουν υπόσταση και τοποθετούνται εντός ενός ηθικού πλαισίου, αφού πληθαίνουν οι έρευνες που υποστηρίζουν πως πολλά ζώα αποκρίνονται στον πόνο με τρόπο παρόμοιο του ανθρώπου, εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης και αγχωτικές διαταραχές. Παράλληλα, διάφορες μελέτες υποστηρίζουν πως ενδέχεται να κατέχουν ικανότητες επικοινωνίας που προσομοιάζουν τη χρήση γλώσσας, καθώς και επίλυσης προβλημάτων. Τέτοιου είδους ευρήματα εγείρουν αμφιβολίες σχετικά με τις παγιωμένες πεποιθήσεις μας για τις ομοιότητες και διαφορές των ειδών, ενώ πυροδοτούν ηθικούς προβληματισμούς για τη χρήση ζώων στην έρευνα.

Εκτός, όμως, των προαναφερθέντων, η χρήση πειραματόζωων συναντά και πρακτικούς περιορισμούς, που αφορούν την ενδεχόμενη ασυμφωνία αποτελεσμάτων μεταξύ αυτών και των ανθρώπων. Για τον σκοπό αυτό, αναπτύσσονται διαρκώς νέες εναλλακτικές προσεγγίσεις, που βασίζονται σε προηγμένες τεχνολογικές μεθόδους. Παραδείγματος χάριν, πολλά υποσχόμενη παρουσιάζεται η χρήση in vitro καλλιεργειών οργανοειδών, δηλαδή απλοποιημένη εκδοχή οργάνου με ρεαλιστική ανατομία. Συμπεριλαμβάνονται τρισδιάστατες δομές που προσομοιάζουν διάφορα όργανα, όπως την καρδιά, το συκώτι, τους πνεύμονες, οι οποίες μάλιστα είναι ήδη διαθέσιμες. Εάν αυτές οι προσεγγίσεις αποδεχτούν αποτελεσματικές είναι δυνατή ακόμα και η εξατομικευμένη θεραπεία, με βάση πληροφορίες που συλλέγονται από 3D καλλιέργειες που προέρχονται από τον ιστό του ασθενούς. Άλλες μέθοδοι αφορούν την αξιοποίηση υπολογιστικών μοντέλων, προκειμένου να προβλεφθούν οι επιδράσεις της εκάστοτε ουσίας στον οργανισμό. Πρόκειται για την γνωστή και ως in silico προσέγγιση και βασίζεται στη σύγκριση χημικών δομών και των φυσιολογικών τους λειτουργιών μέσω πολύπλοκων μαθηματικών μοντέλων.

Μπορούν, επομένως, αυτές οι προσεγγίσεις να αντικαταστήσουν πλήρως τα ζωικά μοντέλα;

Η απάντηση είναι όχι. Μέχρι στιγμής οι εναλλακτικές μέθοδοι δύναται να βοηθήσουν στον περιορισμό του αριθμού των ζώων που χρησιμοποιούνται, αλλά μπορούν να διατελέσουν καθαρά επικουρικό ρόλο. Ένας λόγος, που αφορά κυρίως την τοξικολογική έρευνα, είναι πως όταν ένα φάρμακο χορηγείται στον οργανισμό, συναντά φραγμούς, που είναι δύσκολο να σχεδιαστούν in vitro, ενώ μπορεί μετά την απορρόφηση να διανεμηθεί σε διάφορα όργανα. Μάλιστα, δύναται να μεταβολιστεί και έτσι να παραχθούν άλλες ουσίες, οι επιδράσεις των οποίων μελετώνται μέχρι στιγμής μόνο στα δυναμικά in vivo συστήματα, δηλαδή σε ζωικά μοντέλα. Πολύ σημαντική παράμετρο αποτελεί και η πολυπλοκότητα των ζωντανών οργανισμών και οι φυσιολογικές τους λειτουργίες, όπως η πίεση του αίματος, ο ύπνος ή οι γνωστικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν μπορούν ακόμα να παρατηρηθούν με άλλες προσεγγίσεις. Βεβαίως, τα ζώα που χρησιμοποιούνται έχουν πολλές ομοιότητες με τον άνθρωπο, όπως τα όργανα, οι μεταβολικές και φυσιολογικές λειτουργίες, ενώ και το γενωμικό τους υπόβαθρο – το σύνολο των γονιδίων τους - είναι παρεμφερές, ώστε να διασφαλιστούν όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα.

Συνεπώς, η αξιοποίηση ζωικών μοντέλων αποτελεί έως σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι της έρευνας σε προκλινικό επίπεδο. Ανεξάρτητα των ηθικών προβληματισμών, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη συμβολή των μεθόδων αυτών στην κατανόηση πολύπλοκων λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού, αλλά και ανακάλυψη φαρμάκων, εμβολίων και θεραπειών για την αντιμετώπιση ασθενειών, βελτιώνοντας διαρκώς τις συνθήκες διαβίωσης. Καθώς, λοιπόν, η επιστήμη αποτελεί κινητήριο μοχλό της προόδου, δε γίνεται να μένει στάσιμη και να μη συμβαδίζει με τις ανάγκες της εποχής. Ενδεικτικά, σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2020 σχετικά με την ανάπτυξη εμβολίων, ειπώθηκε πως σε 25 χρόνια από τώρα θα έχει καταργηθεί πλήρως η χρήση πειραματόζωων κατά τον ποιοτικό έλεγχο. Μένει, λοιπόν να δούμε, αν η πρόβλεψη αυτή θα βγει αληθινή.

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!

    Πηγές

    https://speakingofresearch.com/facts/statistics/

    Huang, Hung-Jin, et al. "Current strategies in assessment of nanotoxicity: Alternatives to in vivo animal testing." International journal of molecular sciences8 (2021): 4216.

    Garattini, Silvio, and Giuliano Grignaschi. "Animal testing is still the best way to find new treatments for patients." European journal of internal medicine39 (2017): 32-35.

    Akkermans, Arnoud, et al. "Animal testing for vaccines. Implementing replacement, reduction and refinement: challenges and priorities." Biologicals68 (2020): 92-107.

    Stokes, W. S. "Animals and the 3Rs in toxicology research and testing: The way forward." Human & experimental toxicology12 (2015): 1297-1303.

    Ferdowsian, Hope R., and Nancy Beck. "Ethical and scientific considerations regarding animal testing and research." PloS one9 (2011): e24059.

    Sántha, Miklós. "Biologia futura: animal testing in drug development—the past, the present and the future." Biologia Futura(2020): 1-10.

    National Research Council. "Recognition and alleviation of pain in laboratory animals." (2010).

    Balcombe, Jonathan P., Neal D. Barnard, and Chad Sandusky. "Laboratory routines cause animal stress." Journal of the American Association for Laboratory Animal Science6 (2004): 42-51.

    Bradshaw, Gay A., et al. "Building an inner sanctuary: complex PTSD in chimpanzees." Journal of Trauma & Dissociation1 (2008): 9-34.

    Langford, Dale J., et al. "Social modulation of pain as evidence for empathy in mice." Science5782 (2006): 1967-1970.

    Hauser, Marc D., Noam Chomsky, and W. Tecumseh Fitch. "The faculty of language: what is it, who has it, and how did it evolve?." science5598 (2002): 1569-1579.

    Balcombe, Jonathan. "Animal pleasure and its moral significance." Applied animal behaviour science3-4 (2009): 208-216.

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο

(6 ψήφοι)

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: