Πού «ζουν» τα δεδομένα μας;

Το διαδίκτυο, ολόκληρο, ζει μέσα στα κέντρα δεδομένων (data centers). Είναι τα εργοστάσια της ψηφιακής εποχής, αποθηκεύουν, διαχειρίζονται και διανέμουν το περιεχόμενο που ονομάζουμε διαδίκτυο. Κάποια από αυτά είναι μικρά και κάποια από αυτά είναι πελώρια. Τα σύγχρονα εργοστάσια πληροφορίας δεν μοιάζουν με τα εργοστάσια της βιομηχανικής επανάστασης, δεν έχουν χώρους παραγωγής, δεν έχουν χώρους αποθήκευσης (με την κλασσική έννοια), δεν έχουν παράθυρα, είναι απλά διάδρομοι με διακομιστές δεδομένων (data servers) συνδεδεμένους μεταξύ τους σε διάταξη με πολλά, πολλά καλώδια. Υπάρχει μια βασική ανάγκη όμως που συνδέει τα εργοστάσια που προαναφέραμε με τα νέα, αυτή της ενέργειας! Και μιλάμε για ποσότητες…

Η ζήτηση για ενέργεια από τα data centers έχει υπολογιστεί στα 200 Terrawatt hours και -για να έχουμε μια τάξη μεγέθους- η κατανάλωση αυτή είναι μεγαλύτερη από την κατανάλωση ολόκληρων χωρών όπως για παράδειγμα το Ιράν (και αυτή είναι μια μετριοπαθής προσέγγιση). Άλλες πηγές αναφέρουν 416 Terrawatt hours και η αλήθεια είναι ότι είναι δύσκολο να υπολογιστεί για 2 βασικούς λόγους:

Ο ένας είναι το φορτίο εργασίας που καλούνται να εξυπηρετήσουν τα data centers, το οποίο είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο ανά περιοχή / συγκυρία / γεγονός κλπ. Ο δεύτερος είναι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται ανά υποδομή είτε σε επίπεδο μηχανημάτων υπολογιστών (hardware), είτε σε υποδομές. To hardware ποικίλει από τους απλούς διακομιστές (servers) που όλοι έχουμε δει κάποια στιγμή, εκείνοι με τα πολλά λαμπάκια που αναβοσβήνουν ασταμάτητα (και είναι ενεργειακά αχόρταγοι), μέχρι τους σύγχρονους blade διακομιστές και εικονικούς διακομιστές (virtual servers). Από την άλλη μεριά, οι υποδομές ποικίλλουν, από απλά δωμάτια σε κάποια υπόγεια μιας εταιρίας, στα κέντρα υψηλής κλίμακας που αντιστοιχούν σε μέγεθος μικρών πόλεων διαταγμένων σε διαδρόμους χωρίς λαμπάκια μιας και η ανθρωπινή παρουσία είναι ελάχιστη και ελέγχονται κεντρικά. Σύμφωνα με μελέτες, το ενεργειακό αποτύπωμα των data centers παγκοσμίως είναι πλέον ίσο (και με τάση να το ξεπεράσει) με αυτό των αεροπορικών γραμμών!

H παγκόσμια παραγωγή περιεχομένου αυξάνει με τάχιστο ρυθμό, από το 2007 που ήταν 50 ΕΒ (1 x 10¹⁸ bytes) στα 1.17 ZB (1 x 10²¹ bytes) για το 2017 και με πρόβλεψη στα 1,74 ΖΒ (1 x 10²¹ bytes) για το 2020 (αναμένεται να αυξηθεί λόγω COVID-19). Στο κοντινό μέλλον, όταν θα έχουμε σε πλήρη εμπορική διάθεση το 5G, την ανάγκη διασύνδεσης συσκευών που μέχρι τώρα δεν την είχαν (Internet Of Things) και την ακόρεστη «δίψα» της τεχνητής νοημοσύνης (π.χ. αυτόνομη οδήγηση) αναμένεται επιπλέον αύξηση.

Ωστόσο, η ανάγκη για ενέργεια δεν είχε την ίδια εξέλιξη. Συγκεκριμένα μεταξύ 2010 – 2018 οι data servers 26πλασιάστηκαν, ενώ οι ενεργειακές τους ανάγκες 6πλασιαστηκαν (ευτυχώς…) και δεν πρόκειται για θαύμα αλλά για τον ορισμό της αποδοτικότητας. Βλέπετε, το 40% της ενεργείας των data centers πηγαίνει στην ψύξη αυτών, επομένως τα μεγαθήρια της πληροφορικής προκειμένου να μειώσουν τα κόστη μετακίνησαν τα data centers σε μέρη του κόσμου όπου οι θερμοκρασίες είναι ήδη χαμηλές, οπότε και τα κόστη χαμηλότερα.

Ευτυχής παρενέργεια της παραπάνω κίνησης ήταν η μείωση της απαιτούμενης ενέργειας, η μαζική χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ανάπτυξη τεχνολογιών και start-ups με συναφές αντικείμενο, όπως και η αξιοποίηση της παραγόμενης θερμότητας σε δίκτυα θέρμανσης και άλλες υποδομές πόλεων.

Το μουσικό βίντεο για το "Despacito" έγραψε ένα διαδικτυακό ρεκόρ τον Απρίλιο του 2018, όταν έγινε το πρώτο βίντεο με πέντε δισεκατομμύρια προβολές στο YouTube. Στη διαδικασία για τα 5 δις, το "Despacito" έφτασε σε ένα λιγότερο διάσημο ορόσημο: έκαψε περισσότερη ενέργεια απ’ ότι 40.000 σπίτια των ΗΠΑ σε ένα χρόνο. Κατά συνέπεια, η ζήτηση που εμείς ως καταναλωτές δημιουργούμε είναι αυτή που έχει, σε μεγάλο βαθμό, ως συνέπεια τα παραπάνω νούμερα. Υπάρχει τρόπος να κάνουμε την ψηφιακή συμπεριφορά μας πιο conscious και να μειώσουμε το αποτύπωμα αυτό;

Φυσικά υπάρχει.

• Μπορούμε για αρχή, να χρησιμοποιούμε την χαμηλότερη ανάλυση που μας είναι ανεκτή σε υπηρεσίες ροής (streaming), όπως YouTube και Netflix κλπ. Για την ιστορία και για αντιληφθούμε το μέγεθος, ένα βίντεο ενός λεπτού στα 1080p (Full HD)@30frames/sec θέλει 130 ΜΒ. Για το ίδιο βίντεο στα ίδια frames σε 4Κ ανάλυση πάμε στα 375 ΜΒ, η διαφορά είναι τεράστια. Και για να το κάνουμε ακόμη καλύτερο, το Netflix αυτή την στιγμή είναι υπεύθυνο για το 1/3 της κίνησης δεδομένων στην Αμερική… Να κλείνουμε το wifi από το σπίτι μας ή να κλείνουμε την σύνδεση της συσκευής μας όταν δεν χρησιμοποιείται, και αυτό γιατί όποια συσκευή είναι συνδεδεμένη στο δίκτυο, εξ ορισμού αναζητά περιεχόμενο, συνήθως με την μορφή της ανανέωσης. Να κατεβάζουμε ή να ανεβάζουμε περιεχόμενο σε συμπιεσμένη μορφή, όπου αυτό είναι δυνατό.
• Να μην αποθηκεύουμε στο cloud και τις 18 selfies που τραβήξαμε για να χρησιμοποιήσουμε τελικά μόνο 1! Οι κάμερες στα κινητά είναι «υπεύθυνες» για το 40 % της κίνησης δεδομένων κινητής τηλεφωνίας (mobile data traffic).
• Να μην έχουμε ανοιχτές 32 καρτέλες ταυτόχρονα στο πρόγραμμα περιήγησής μας γιατί καθεμία ξεχωριστά από τις 32, ζητάει και στέλνει δεδομένα.
• Τελευταίο αλλά ούτε κατά διάνοια λιγότερο σημαντικό, σβήστε τα άχρηστα email στο mailbox σας.

Κλείνοντας, θα ήθελα να σας παραθέσω ένα χαρακτηριστικό. Κάθε αναζήτηση/ερώτηση στη Google (σύμφωνα με την ίδια) κοστίζει 0.0003 kWh το όποιο με την σειρά του μεταφράζεται σε 0,2 γραμμάρια CO₂. Πόσες αναζητήσεις έκανες σήμερα;