Τα «χρυσά» χαρακτηριστικά για το δρόμο προς το Τόκιο!
Messi ή Ronaldo; Federer ή Nadal; Phelps ή Bolt (not sponsored άρθρο, σας το εγγυόμαι). Ένα από τα βασικά λάθη που κάνουμε σε συζητήσεις είναι η σύγκριση των αθλητικών δεξιοτήτων αθλητών υψηλού επιπέδου (των λεγόμενων elit) τόσο ίδιου αθλήματος όσο και διαφορετικών.
Τα τελευταία χρόνια, η κατανόησή μας για συγκεκριμένες γενετικές παραλλαγές που συμβάλλουν σε χαρακτηριστικά των elit έχει αυξηθεί, και έτσι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την απόπειρα χρησιμοποίησης γενετικών πληροφοριών ως εργαλείο για την πρόβλεψη της μελλοντικής κατάστασης αθλητών. Το ήξερες ότι πραγματοποιούνται γενετικά τεστ ως προς τις αθλητικές ικανότητες ή την ανίχνευση ταλέντου;
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η έρευνα έχει επικεντρωθεί στην προσπάθεια κατανόησης της γενετικής επίδρασης στην αθλητική απόδοση. Αυτό οδήγησε στον εντοπισμό ενός αριθμού υποψήφιων γονιδίων που μπορούν να βοηθήσουν στη διάκριση μεταξύ αθλητών ελίτ και μη. Ένα από τα πιο πολλά υποσχόμενα γονίδια από αυτή την άποψη και ένα από τα πιο καλά μελετημένα είναι το ACTN3, το οποίο συνήθως αναφέρεται ως «γονίδιο ταχύτητας και δύναμης» και κωδικοποιεί την άλφα-ακτινίνη-3, μια πρωτεΐνη που εκφράζεται μόνο σε μυϊκές ίνες τύπου II. Μία μετάλλαξη στο γονίδιο αυτό [αντικατάσταση της αργινίνης (R) σε σε ένα πρόωρο κωδικόνιο λήξης Χ] έχει ως αποτέλεσμα οι γονότυποι XX να μην οδηγούνται σε κάποιο είδος φαινότυπου που προκαλεί ασθένεια αλλά τείνουν να έχουν χαμηλότερες αναλογίες μυϊκών ινών ταχείας συστολής. Δηλαδή όσοι φέρουν την μετάλλαξη και από τους δυο γονείς τους, μπορεί να έχουν χαμηλότερες αναλογίες μυικών ινών ταχείας συστολής. Οι μυϊκές ίνες ταχείας συστολής αποτελούν σημαντικό συστατικό της απόδοσης ταχύτητας-ισχύος. Έτσι υποστηρίχθηκε πως αυτοί οι γονότυποι ενδέχεται να υποεκπροσωπούνται σε πρωταθλητές ταχύτητας-δύναμης. Στην πορεία αυτό αμφισβητήθηκε αφού φαίνεται να διαφοροποιούνται τα αποτελέσματα ανάλογα με το φύλο των αθλητών αλλά και τον τόπο καταγωγής τους. Πολλά ακόμη γονίδια που σχετίζονται με την αντοχή, τα επίπεδα οξυγόνου, το στρες κλπ. έχουν μελετηθεί. Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να συνδυαστούν οι γενετικοί δείκτες με την προσαρμογή λόγω της προπόνησης ή λόγω τραυματισμού.
Πέραν όμως της έλλειψης κανονικοποίησης των γενετικών δεικτών για τη χρησιμοποίησή τους ως δείκτες επιλογής ταλέντων… Πόσο ηθικό θα ήταν να χρησιμοποιούνται γενετικά δεδομένα για επιλογή αθλητών ελίτ; Ο ρυθμός αύξησης του αριθμού των εταιρειών που διενεργούν γενετικούς ελέγχους συμβαίνει, εν μέρει, λόγω της απουσίας παγκόσμιων συμφωνιών για κοινή ρύθμιση αυτού του τύπου γενετικών δοκιμών. Αλλά ακόμη και αν υπάρξουν στο μέλλον γενετικά τεστ ανίχνευσης ταλέντων βασισμένα σε επιστημονικά δεδομένα, γεννιούνται πολλά ερωτήματα και απαιτείται ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών ώστε να διασφαλιστεί η προστασία της ιδιωτικότητας και της προσωπικότητας των μικρών παιδιών. Για παράδειγμα, οι αθλητικοί σύλλογοι θα μπορούν να απαιτήσουν από τους αθλητές τους να υποβάλλονται σε γενετικές δοκιμές ως μέρος των προγραμμάτων ταυτοποίησης των ταλέντων τους; Ποιος θα έχει πρόσβαση στα γενετικά δεδομένα; Θα χρησιμοποιηθούν εφαρμόζοντας κανόνες εμπιστευτηκότητας; Τι θα γίνεται εάν ένας αθλητής αρνείται να υποβληθεί σε γενετικό τεστ; Τι συμβαίνει εάν η δοκιμή αποκαλύψει μια πιθανή παραλλαγή που προκαλεί ασθένειες; Η τελευταία ερώτηση είναι δυνητικά ένα σημαντικό ζήτημα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε ιατρικές παρεμβάσεις για βελτίωση της υγείας, όμως θα μπορούσε να οδηγήσει και σε περιττές ιατρικές εξερευνήσεις καθώς και αύξηση ανησυχίας, τόσο από την πλευρά των αθλητών όσο και από τους συγγενείς τους, οι οποίοι μπορεί επίσης να φέρουν την παραλλαγή που προκαλεί την ασθένεια.Τέτοια αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά καταδεικνύουν την πιθανή κατάχρηση γενετικών πληροφοριών για αναγνώριση ταλέντων.
Ωστόσο, ένα άλλο μονοπάτι έρευνας όπου θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη η γενετική πληροφορία, είναι αυτό των τραυματισμών. Είτε για αποφυγή τραυματισμών μέσω εξειδικευμένης προπόνησης αναλόγως με τις ανάγκες του κάθε αθλητή, είτε στη γρήγορη και σωστή αποκατάσταση ύστερα από έναν τραυματισμό.
Κατανοώ την ένθερμη υποστήριξη σε έναν από τους αστέρες -άλλωστε η ανάγκη μας να ανήκουμε σε μια ομάδα είναι επιστημονικά αποδεδειγμένη όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν (βλ. άρθρο φανατισμός)- αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε και να σεβόμαστε την μεγάλη προσπάθεια που κάνουν όλοι οι αθλητές. Ανεξαρτήτως ταλέντου, αυτοί οι αθλητές έχουν δουλέψει σκληρά και για να φτάσουν σε ένα υψηλό επίπεδο αλλά ακόμη περισσότερο για να διατηρηθούν στην κορυφή, στις διακρίσεις και στις εξωπραγματικές αποδόσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε πως ειδικά στον πρωταθλητισμό περισσότερο μετράει το ταξίδι, η προσπάθεια και ο κόπος ως τον αγώνα και όχι το αποτέλεσμα. Road to Tokyo!!!
Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!
- Impact of youth sports specialisation on career and task-specific athletic performance: a systematic review following the American Medical Society for Sports Medicine (AMSSM) Collaborative Research Network’s 2019 Youth Early Sport Specialisation Summit/ Stephanie A Kliethermes et al.
- Can Genetic Testing Identify Talent for Sport? (review)/ Craig Pickering et al. (2019)
- Genetic influence on athletic performance (review) / Lisa M. Guth and Stephen M. Roth (2013)
- Toward a Science of Exceptional Achievement Attaining Superior Performance through Deliberate Practice / K. Anders Ericsson et al. (2009)