Ατμοσφαιρική ρύπανση από δασικές και αστικές πυρκαγιές

Ατμοσφαιρική ρύπανση από δασικές και αστικές πυρκαγιές

Για να μπορέσει κανείς να συνδράμει στην προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει να κατανοήσει, λοιπόν, ποιο είναι το πρόβλημα. Ας κάνουμε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε γιατί ξαφνικά «έχει γίνει της μόδας» η κλιματική αλλαγή και η ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον.

Ρύπανση αέρα από πυρκαγιές

Οι επιπτώσεις που έχουν οι πυρκαγιές στην ατμόσφαιρα δεν είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να μελετάται κατά τη διάρκειά τους αλλά και σε βάθος χρόνου. Ο καπνός είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος όταν προέρχεται από αστικές πυρκαγιές όπου καίγονται εκτός από την οργανική ύλη και υλικά όπως πλαστικό, χημικά και λοιπά.

Σε γενικές γραμμές, οι κυριότερες ουσίες που μπορούν να ρυπάνουν τον αέρα είναι σκόνη (>15μm), αιωρούμενα σωματίδια (0.1-10μm) και καπνός (σωματίδια μαύρου χρώματος με μέγεθος <1μm). Αξίζει να σημειωθεί ότι στο αναπνευστικό σύστημα εισέρχονται σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 10μm, με τα μεγαλύτερα να συγκρατούνται από τη ρινική κοιλότητα. Στον αέρα μπορεί να βρεθούν και ρυπαντικές ενώσεις όπως διοξείδιο του θείου και άλλες ενώσεις του, διοξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα, όζον, υδρογονάνθρακες, ενώσεις χλωρίου ή φθορίου και άλλα. Όσο μικρότερο είναι το μέγεθος ενός αέριου ρύπου, τόσο πιο βαθιά εισέρχεται στον αναπνευστικό σωλήνα και τόσο μεγαλύτερο κακό μπορούν να προκαλέσουν. Αιωρούμενα σωματίδια με μεγέθη <2,5μm (PM_2.5) αποτελούν μια πολύ επικίνδυνη κατηγορία σωματιδίων τα οποία έχουν συνδεθεί με άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα, καρδιακές παθήσεις, παραγωγή ελευθέρων ριζών έως και καρκίνο στον άνθρωπο. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος εκτιμάται ότι για το 2015 12.000 πρόωροι θάνατοι θα μπορούσαν να αποδοθούν στις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων με μέγεθος μικρότερο από 2,5μm.

Στη χώρα μας, γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Θράκης και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο για τη συνεχή παρακολούθηση των σωματιδίων του ατμοσφαιρικού αέρα σε πραγματικό χρόνο. Συγκεκριμένα η εφαρμογή αν και είναι ακόμα σε πιλοτικό στάδιο μπορεί να δώσει μια εικόνα συσσώρευσης PM_2.5 σε μg/m³ στην ατμόσφαιρα συγκεκριμένων περιοχών σε κάποια χρονική στιγμή (https://influx.chemistry.uoc.gr/sensors/?fbclid=IwAR1ITrx6WEtq30Eoy1khpzID6B6ZVDW1mBaxgx0-_Da1vM8phGjZMVa-OBQ). Υπάρχουν και άλλες εφαρμογές παγκόσμιας κλίμακας όπου δίνονται και συγκεντρώσεις άλλων σωματιδίων πάνω από μια περιοχή σε πραγματικό χρόνο (https://www.purpleair.com/map?opt=1/mPM25/a10/cC0#10.21/38.021/23.7292).

Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον

Δεν ξέρω αν σε μια φυσική καταστροφή πρέπει να σκεφτόμαστε ανθρωποκεντρικά ή ολιστικά, με βάση το σύνολο του οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, σε μια δασική πυρκαγιά που όμως απειλεί και μια αστική περιοχή (το οικοσύστημα έχει αλλάξει από τη στιγμή που οι οικισμοί βρίσκονται μέσα στα δάση, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση).

Θα πρέπει να περιοριστεί η δασική πυρκαγιά ή να σωθούν σπίτια και άνθρωποι; Δεν είμαι ειδική να απαντήσω αλλά νομίζω ότι κάθε φορά αυτό πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση. Για παράδειγμα, αν στην αστική περιοχή υπάρχουν εργοστάσια, και καύσιμη ύλη που μπορεί να προκαλέσει έκρηξη, και υπερπολλαπλάσια περιβαλλοντική μόνιμη καταστροφή, τότε τα πράγματα είναι σοβαρά. Όμως κάθε απόφαση του κράτους και της πυροσβεστικής υπηρεσίας θα πρέπει να λαμβάνεται με μια ολιστική προσέγγιση για το οικοσύστημα σήμερα και στο μέλλον.

Όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μιας πυρκαγιάς για το περιβάλλον, αξίζει να αναφέρουμε τα εξής. Λόγω της καύσης, υπάρχει αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αλλά και του μονοξειδίου του άνθρακα. Έχουμε επίσης και φωτοχημική ρύπανση όπου, εκτός από καπνό, τέφρα και διοξείδιο του θείου (SO₂) εμφανίζονται στην ατμόσφαιρα προϊόντα χημικών αντιδράσεων μεταξύ υδρογονανθράκων και των φυσικών συστατικών της ατμόσφαιρας όπως διοξείδιο του αζώτου, όζον ή υπερόξυακετονιτρίλιο (NO₂, O_3, PAN) υπό ηλιακή ακτινοβολία. Λόγω της αύξησης του όζοντος επηρεάζουν σημαντικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα.

Φυσικά δεν πρέπει να θεωρούμε ότι όλα αυτά τα σωματίδια εξαφανίζονται με μαγικό τρόπο. Φυσικά και μεταφέρονται στο έδαφος και στο νερό και έχουν αρνητικές επιπτώσεις στους υδροβιότοπους. Το θετικό είναι ότι η φύση μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (το οποίο εξαρτάται από το μέγεθος, τη συχνότητα, τη γεωλογία κλπ.) αυτορυθμίζεται και η ισορροπία επανέρχεται.

Τι πρέπει να κάνω ως συνειδητοποιημένος πολίτης σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση;

Σε περιπτώσεις μιας πυρκαγιάς που προκύπτει ατμοσφαιρική ρύπανση προσπαθώ να αποφεύγω τις άσκοπες μετακινήσεις και χρησιμοποιώ πάντα ειδικές μάσκες που φιλτράρουν αιωρούμενα σωματίδια (Ν95, ΚΝ95, FFP2). Αν είμαι ευπαθής ομάδα (με αναπνευστικά ή προβλήματα καρδιάς, έγκυος κλπ) μένω στο σπίτι με κλειστά παράθυρα και πόρτες.

Οι καταστάσεις που ζούμε είναι πρωτοφανείς, αποκαρδιωτικές και δεν υπάρχουν λόγια να χωρέσουν σε ένα άρθρο. Μια πυρκαγιά δεν είναι μια απλή υπόθεση, και φυσικά δεν τελειώνει με το σβήσιμο της φωτιάς. Δυστυχώς, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε με οδυνηρό τρόπο ότι είμαστε κομμάτι του ίδιου οικοσυστήματος και ότι το ανθρώπινο είδος δεν είναι ανώτερο ή ξεχωριστό από τα υπόλοιπα.

Δεν είναι αργά να δράσουμε. Δεν είναι αργά να προβλέψουμε και να προλάβουμε. Αρκεί να το κάνουμε τώρα.