«Ντύσου ζεστά, θα αρρωστήσεις!»: Μύθος ή Αλήθεια τελικά;
Στην καρδιά του χειμώνα φράσεις όπως «Πάρε ζακέτα, θα κρυολογήσεις!» κ.τ.λ. ακούγονται καθημερινά. Έχει, όμως, πράγματι επιστημονική βάση η σύνδεση του κοινού κρυολογήματος με το χειμώνα;
Αρχικά, τι είναι το κοινό κρυολόγημα;
Το κοινό κρυολόγημα (common cold) είναι η συχνότερη ασθένεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο και οφείλεται στη μόλυνση από μια ποικιλία (200 και άνω!) ειδών ιών που προσβάλλουν το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα. Εδώ ανήκουν οι ρινοϊοί (συνηθέστερη εμφάνιση), οι κορωνoϊοί (ναι υπήρχαν και πριν την πανδημία COVID19), οι αδενοϊοί, o αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, κλπ.
Μια έννοια, την οποία πλέον έχουμε οικειοποιηθεί αρκετά είναι αυτή του ασυμπτωματικού φορέα … και υφίσταται και στην περίπτωση του κοινού κρυολογήματος, εφόσον μιλάμε για ιούς. Εδώ, θα πρέπει να τονίσουμε ότι το κοινό κρυολόγημα διαφέρει από τη γρίπη. Ο όρος «γρίπη» χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμο των λέξεων «κρύωμα» ή «ίωση», αλλά, με την αυστηρή ιατρική έννοια του όρου, «γρίπη» είναι η νόσος που οφείλεται αποκλειστικά στους ιούς της γρίπης. Τέλος, τα συμπτώματα διαφέρουν από αυτά του κοινού κρυολογήματος, καθώς στη γρίπη ξεκινούν άμεσα με μεγάλη ένταση και έχουν τη δυναμική να προκαλέσουν επιπλοκές.
Winter is coming…
Αρχικά, με τη λέξη χειμώνας αναφερόμαστε στις εύκρατες περιοχές, όπου υφίσταται η εναλλαγή των τεσσάρων εποχών. Ο συνδυασμός χειμώνας-κρυολόγημα σε άλλα γεωγραφικά πλάτη, π.χ. τροπικές περιοχές, όπου οι εποχές είναι δύο (ξηρή και υγρή), δεν ισχύει!
Συνοπτικά, λοιπόν, θα λέγαμε ότι το χειμώνα, τόσο λόγω του συνωστισμού μας σε κλειστούς χώρους όσο και λόγω διαφόρων μεταβολών στον οργανισμό μας, λόγω των περιβαλλοντικών συνθηκών, π.χ. ελαττωμένη ηλιοφάνεια, ευνοείται η έξαρση του κοινού κρυολογήματος.
Αρρωσταίνουμε από το κρύο;
Το χειμώνα έχει παρατηρηθεί ότι, για μια δεδομένη περιοχή, με την ελάττωση της θερμοκρασίας, η υγρασία είναι υψηλότερη από ότι τους καλοκαιρινούς μήνες. Αντίθετα, εντός των εσωτερικών χώρων, όπου συνήθως υπάρχει θέρμανση, η υγρασία μειώνεται. Εξαιτίας αυτής της πιο ξηρής ατμόσφαιρας εντός του σπιτιού μας, αν φτερνιστούμε τα σταγονίδια που εκτοξεύονται και περιέχουν τον ιό, αφυδατώνονται. Έτσι, τα ελαφριά σταγονίδια με τον ιό παραμένουν περισσότερη ώρα στον αέρα. Αυτό αυξάνει την μεταδοτικότητα του ιού.
Παράλληλα οι χαμηλές θερμοκρασίες έξω φαίνεται να «ενεργοποιούν» τους ιούς… «ξυπνώντας» τους! Δηλαδή, αν έχουμε ήδη τον ιό, σε μια «κοιμισμένη» μορφή, με την πτώση της θερμοκρασίας αυτός μπορεί να ενεργοποιηθεί. Έχει παρατηρηθεί ότι σε θερμοκρασίες κάτω από αυτή του σώματος (<37°C), ευνοείται ο πολλαπλασιασμός των ιών του αναπνευστικού.
Ξηρός αέρας εντός των εσωτερικών χώρων και κρύο έξω: Το ιδανικό «κοκτέιλ» για την έξαρση του κοινού κρυολογήματος.
«Πάγωσε το αίμα μου!»
Παράλληλα, σε χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος ο οργανισμός μας προσπαθεί να παράγει «έξτρα» ζέστη ή/και να ελαχιστοποιήσει τις απώλειες θερμότητας. Αφενός προκαλείται ρίγος, ώστε να «ζεσταθούμε» με την έντονη αυτή κίνηση, αφετέρου, προκαλείται αγγειοσυστολή. Στόχος της είναι ο περιορισμός της κυκλοφορίας του αίματος στα άκρα, ώστε αυτό να μη γυρίζει παγωμένο στην καρδιά.
Όταν ερχόμαστε απότομα σε επαφή με κάτι που μας θερμαίνει (πχ ζεστό ρούχο, ζεστό νερό, ζεστός αέρας κ.τ.λ.), η παραπάνω διαδικασία εξισορρόπησης της θερμοκρασίας τερματίζεται. Τότε, το σώμα προσπαθεί να επαναφέρει το αίμα στα άκρα μας, με αποτέλεσμα η ορμητική ανάκτηση της κυκλοφορίας του αίματος να τα κάνει κόκκινα.
«Το Ανοσοποιητικό μου είναι πεσμένο»
Η αγγειοσυστολή συμβαίνει παράλληλα και στα αγγεία της μύτης. Όμως, η ελαττωμένη αιμάτωση «στερεί» τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από το ρινικό επιθήλιο. Έτσι, η αγγειοσυστολή στο ανώτερο αναπνευστικό «αποδυναμώνει» τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού, αυξάνοντας τις πιθανότητες ενός ασυμπτωματικού-φορέα του ιού να ασθενήσει. Επίσης, κατά την έκθεση στο κρύο, απελευθερώνονται ορμόνες, κατεχολαμίνες και κορτικοστεροειδή, τα οποία καταστέλλουν το ανοσοποιητικό. Από την άλλη, η ξηρή ατμόσφαιρα εντός των θερμών χώρων προκαλεί ξηρασία της βλέννας στη μύτη, η οποία κανονικά αποτελεί μέρος της προστασίας μας έναντι παθογόνων μικροοργανισμών. Τέλος, τόσο η έλλειψη υγρασίας, όσο και το κρύο, καθυστερούν την ανανεούμενη ροή της βλέννας στις αναπνευστικούς οδούς μας.
Εκτεταμένη αγγειοσυστολή και έκκριση κατεχολαμινών προκαλείται ακόμη και όταν εκτίθεται ένα μόνο μέρος του σώματός μας στο κρύο, π.χ. τα πόδια μας σε κρύο νερό, βρεγμένα παπούτσια κτλ…!
Φεύγεις; Ζακέτα να πάρεις! …
Οι φράσεις σαν και αυτή, τελικά δεν είναι απόλυτα λάθος αλλά και ούτε απόλυτα σωστές. Με άλλα λόγια, οι περιβαλλοντικές συνθήκες, στις οποίες εκτιθέμεθα συνολικά το χειμώνα, δεν αποτελούν λόγο για να κρυολογήσουμε, αν ο ίδιος ο ιός δε βρίσκεται ήδη στο σώμα μας: απλά αυτές κάνουν «την εγκατάστασή του πιο εύκολη».
Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!