Πώς είναι μια βουτιά στην θάλασσα ... το φθινόπωρο;
Σεπτέμβρης και ήδη αναπολώ το καλοκαίρι και τη θάλασσα. Η πρώτη βουτιά πάντα μου μένει αξέχαστη λόγω της έντονης διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ του νερού και της καυτής αμμουδιάς.
Τελικά είναι η θερμοκρασία της θάλασσας τόσο χαμηλή όσο μας φαίνεται; Και τι συμβαίνει σε μεγαλύτερο βάθος;
The sun is shining
Σκέψου πώς νιώθουμε τον ήλιο πάνω μας: είναι μία αίσθηση ζέστης που διαφέρει από εποχή σε εποχή, και που επηρεάζεται πιθανά από την παρουσία αέρα. Μια ζέστη που αλλιώς θα την νιώθαμε π.χ. στη Σουηδία και αλλιώς στην Αίγυπτο. Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε την έννοια της θερμοκρασίας, που είναι η κινητική ενέργεια των μορίων ενός σώματος, από την (υποκειμενική) αίσθηση που έχουμε για την θερμοκρασία.
Πράγματι, ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος και λόγω της κυρτότητας της γης, η ηλιακή ακτινοβολία προσπίπτει με διαφορετική κλίση σε κάθε μέρος της γης. Αποτέλεσμα; Η κάθε γεωγραφική περιοχή θερμαίνεται σε διαφορετικό βαθμό. Έτσι, στα σημεία κοντά στον ισημερινό, π.χ. στις τροπικές περιοχές, όπου η ηλιακή ακτινοβολία προσπίπτει κάθετα, η επιφάνεια των υδάτων είναι θερμή όλο το χρόνο. Αντίθετα, στους πόλους, τα νερά των ωκεανών λαμβάνουν περίπου το μισό της ακτινοβολίας.
Τί γίνεται όμως με τη θάλασσα; Εκεί, η ηλιακή ακτινοβολία έχει δύο «δρόμους» από τη στιγμή που προσπίπτει στο νερό: είτε αντανακλάται από την επιφάνεια της θάλασσας, είτε απορροφάται από τα βαθύτερα στρώματα. Συνεπώς, η θερμοκρασία της θάλασσας εξαρτάται πολύ και από το βάθος στο οποίο αναφερόμαστε. Η απότομη μεταβολή της θερμοκρασίας καθώς αυξάνεται το βάθος ονομάζεται θερμοκλινές.
- Μέχρι το βάθος των 200-300m, περίπου, από την επιφάνεια της θάλασσας το θερμοκλινές λέγεται εποχικό, καθώς επηρεάζεται από τις εποχικές αλλαγές.
- Κάτω από τα 200-300m ως τα 1000m, το θερμοκλινές λέγεται μόνιμο. Το μόνιμο θερμοκλινές αφορά την απότομη μείωση της θερμοκρασίας με το βάθος, με τη μείωση αυτή να παραμένει σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους - δεν επηρεάζεται από τις εξωτερικές θερμοκρασίες λόγω εποχικών αλλαγών.
- Τέλος, στον πυθμένα της θάλασσας τα νερά είναι ομοιόμορφα ψυχρά.
Το θερμοκλινές και … 4 εποχές του Βιβάλντι
Ας εστιάσουμε λίγο παραπάνω στο εποχικό θερμοκλινές. Αρχικά, συμβαίνει εναλλαγή των εποχών χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο σε όλες τις περιοχές, ώστε να υπάρχει εποχικό θερμοκλινές; Για παράδειγμα, η Καραϊβική θάλασσα έχει το ίδιο θερμοκλινές με το Αιγαίο; Η απάντηση είναι όχι, καθώς οι τροπικές περιοχές δεν έχουν τέσσερις εποχές, αλλά μόνο δύο, την υγρή και την ξηρή.
Πράγματι, το θερμοκλινές δεν έχει την ίδια μορφή σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη της γης:
- στις τροπικές περιοχές, λόγω των σχεδόν σταθερά υψηλών θερμοκρασιών, έχει μια αντίστοιχα μη μεταβαλλόμενη μορφή
- στις πολικές περιοχές, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου κλιμάκωση θερμοκρασίας - όλη η «στήλη» του νερού έχει χαμηλές τιμές θερμοκρασίας
- αντίθετα, η μορφή του θερμοκλινούς στα εύκρατα κλίματα αλλάζει ανάλογα με την εποχή
Έτσι, το εποχικό θερμοκλινές στις εύκρατες περιοχές, όπως η Ελλάδα, την άνοιξη και το καλοκαίρι γίνεται πολύ πιο απότομο, καθώς οι εξωτερικές, υψηλότερες θερμοκρασίες δημιουργούν μια αρκετά θερμότερη επιφανειακή ζώνη («ευφωτική ζώνη») σε αντίθεση με τα ψυχρά βαθύτερα στρώματα. Αντίθετα, το χειμώνα και το φθινόπωρο, η κατακόρυφη κατανομή της θερμοκρασίας στη θάλασσα είναι πιο ομοιόμορφη: η θερμοκρασία των επιφανειακών στιβάδων νερού προσομοιάζει αυτή των κατώτερων.
Το πόσο ζεστή είναι η θάλασσα εξαρτάται αποκλειστικά από την εξωτερική θερμοκρασία;
Σημαντικός είναι ο ρόλος των ανέμων στη διακύμανση θερμοκρασίας της θάλασσας. Οι άνεμοι αναμειγνύουν τη θερμότητα των υδάτων μέσω στροβίλων και έτσι, η θερμότητα των επιφανειακών υδάτων μεταφέρεται και σε βαθύτερα στρώματα. Μιλώντας για θερμοκρασία αξίζει να τονιστεί επίσης ότι άλλα πολύ βασικά χαρακτηριστικά για την ποιότητα των θαλάσσιων νερών είναι η αλατότητα, η πυκνότητά τους και η πίεση.
Τόσο η θερμοκρασία, όσο η πυκνότητα και η αλατότητα, είναι χαρακτηριστικά που επηρεάζονται από φαινόμενα όπως η εξάτμιση του νερού, οι βροχοπτώσεις, η ανταλλαγή θερμότητας με την ατμόσφαιρα, το λιώσιμο των πάγων, οι εισροές από τα ποτάμια κ.α. Ανάλογα με την πυκνότητα των υδάτων («πυκνοκλινές»), δημιουργούνται διαφορετικές βαθμίδες πίεσης και τελικά προκύπτουν τα διαφορετικά ρεύματα μέσα στη θάλασσα. Έτσι, το κρύο νερό, έχοντας μεγαλύτερη πυκνότητα, παραμένει στο βάθος, ενώ οι ανώτερες στιβάδες νερού είναι θερμότερες και ελαφρύτερες.
Πριν φύγεις
Σαφώς το παρόν άρθρο δίνει μόνο μια μικρή δόση πληροφορίας, καθώς εστιάζει κυρίως στο θερμοκλινές. Ωστόσο, το φαινόμενο της θερμοκρασίας των θαλασσών είναι αρκετά πιο περίπλοκο. Είτε λοιπόν ενδιαφέρεσαι για το θέμα γενικά, είτε μόνο τις ημέρες των καλοκαιρινών σου διακοπών, η επιστήμη της φυσικής ωκεανογραφίας αποτελεί σίγουρα ένα κόσμο μαγευτικό.
Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!