Εγκυμοσύνη: ένα ανοσολογικό παράδοξο

Τρίτη, 15 Νοεμβρίου 2022, 03:11
Εγκυμοσύνη: ένα ανοσολογικό παράδοξο Εγκυμοσύνη: ένα ανοσολογικό παράδοξο

Ενδεχομένως, η δημιουργία μιας νέας ζωής να αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα της φύσης. Από εξελικτικής σκοπιάς, η σημασία του είναι ανεκτίμητη, αφού διασφαλίζει τη συνέχιση ύπαρξης ενός είδους και διαμορφώνει τη γενετική ταυτότητα του εκάστοτε συνόλου. Αν, ωστόσο, προσεγγίσουμε το ζήτημα πιο ανθρωποκεντρικά, είναι αδύνατον να μην εκπλαγούμε από τη διαδικασία της κύησης και να μη θαυμάσουμε τις ενδογενείς ικανότητες του γυναικείου σώματος. 

Στη διαδικασία αυτή, λοιπόν, το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας είναι εκείνο που καλείται να διαδραματίσει ίσως τον πιο καθοριστικό ρόλο. Το σύστημα αυτό είναι υπεύθυνο για την αναγνώριση και αντιμετώπιση εισβολέων, όπως είναι οι ιοί. Μπορούμε να το φανταστούμε σαν σύστημα παρακολούθησης, που όταν εντοπίζει άγνωστες σε αυτό δομές, στέλνει σήμα στα «κεντρικά» και ενεργοποιούνται μηχανισμοί που θα απομακρύνουν τους «παραβάτες». Στην εγκυμοσύνη το σώμα της μητέρας έρχεται σε επαφή με το εξής πρόβλημα. Το έμβρυο που φέρει έχει κατά το ήμισυ γονίδια του πατέρα, με αποτέλεσμα να παράγονται διάφορες ουσίες, όπως πρωτεΐνες, άγνωστες προς εκείνη. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, αυτό θα κατέτασσε το έμβρυο στην κατηγορία των ανεπιθύμητων εισβολέων, οδηγώντας σε τερματισμό της κύησης. Ωστόσο, δεν συμβαίνει αυτό˙ αλλά παρατηρείται ένα φαινόμενο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παράδοξο της κύησης». Το ανοσοποιητικό της μητέρας – αλληλεπιδρώντας με το έμβρυο – ρυθμίζεται κατάλληλα, ώστε να αποκτήσει μια είδους «ανοχή» απέναντι σε αυτό και να επιτρέψει την ανάπτυξή του.

Η ρύθμιση αυτή είναι τόσο περίπλοκη, που παράλληλα διατηρείται η ικανότητα αντιμετώπισης διαφόρων μολύνσεων, ώστε να μένουν ασφαλείς τόσο η μητέρα όσο και το έμβρυο. Απαιτείται, δηλαδή η εύρεση της απόλυτης ισορροπίας – της χρυσής τομής – που θα καθιστά τη μήτρα ένα φιλόξενο και συνάμα ασφαλές περιβάλλον. Για να επιτευχθεί αυτό, πραγματοποιείται μια επικοινωνία μεταξύ των δύο μελών (μητέρας – εμβρύου), κατά την οποία αμφίρροπα σήματα συντονίζουν τις εξής διεργασίες. Από τη μία πλευρά το σώμα της μητέρας παράγει ουσίες που συμβάλλουν στην ομαλή διαμονή και ανάπτυξη του εμβρύου εντός της μήτρας, ενώ το έμβρυο στέλνει σήματα που ρυθμίζουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις της εγκύου.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα που αναδεικνύουν τη σημασία αυτής της ανταλλαγής σημάτων έχει παρατηρηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις γυναικών με αυτοάνοσα νοσήματα. Πρόκειται για ασθένειες που προκύπτουν όταν μια δυσλειτουργία στο ανοσοποιητικό σύστημα το οδηγεί στο να επιτεθεί τον ίδιο του τον εαυτό. Ουσιαστικά, το «σύστημα αναγνώρισης» που προαναφέραμε, δυσκολεύεται να ξεχωρίσει κάποιες δικές του δομές από εκείνες των εισβολέων. Αυτό οδηγεί στο να εξαπολύει επίθεση έναντι του ίδιου του του εαυτού.  Ως εκ τούτου, παρατηρείται αυξημένη φλεγμονή και αλλοίωση δομών – ανάλογων του είδους της ασθένειας.

Έχουν χαρακτηριστεί πάνω από 80 αυτοάνοσα νοσήματα, ενώ η κλινική εικόνα διαφέρει μεταξύ των ατόμων και έτσι εμφανίζεται μεγάλο εύρος συμπτωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ρευματοειδής αρθρίτιδα, όπου κύτταρα του ανοσοποιητικού καταστρέφουν τις αρθρώσεις, προκαλώντας έντονους πόνους, δυσκινησία και αναπηρία. Η ασθένεια αυτή έχει μελετηθεί ιδιαιτέρως στο πλαίσιο της κύησης, καθώς έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις όπου στο διάστημα της εγκυμοσύνης τα συμπτώματα της νόσου βελτιώθηκαν. Ωστόσο, μέσα στο πρώτο τρίμηνο μετά τον τοκετό, επανεμφανίστηκε η πρότερη κλινική εικόνα. Παρότι δεν υπάρχουν ακόμα μελέτες που να διασαφηνίζουν πλήρως τα αίτια του εντυπωσιακού αυτού φαινομένου, φαίνεται πως το κλειδί για την κατανόησή του βρίσκεται στην ανταλλαγή σημάτων μεταξύ εμβρύου και μητέρας.

Αναδεικνύεται, επομένως, πως δεν πρόκειται για μια προκαθορισμένη ή μονόπλευρη διαδικασία. Κατά την κύηση, η μητέρα και το έμβρυο καλούνται κατά κάποιο τρόπο να «συνεργαστούν», ώστε να ρυθμιστεί η ανοσολογική απόκριση και να γίνει η μήτρα ένα φιλόξενο περιβάλλον. Θα μπορούσαμε, παρατηρώντας το φαινόμενο αυτό, να σταθούμε στην καθοριστική σημασία της επικοινωνίας. Το χαρακτηριστικό που έδωσε στον ανθρώπινο είδος τη δυνατότητα επιβίωσης και εξέλιξης, αποτελεί ενδογενές γνώρισμα της ίδιας της ύπαρξης. Ας το αξιοποιήσουμε˙ ας μετατρέψουμε την κοινωνία μας σε ένα φιλόξενο περιβάλλον για όλους.

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!

    Πηγές
    1. Świątkowska-Stodulska, Renata, et al. "Endocrine autoimmunity in pregnancy." Frontiers in Immunology (2022): 2695.
    2. Munoz‐Suano, Alba, Alexander B. Hamilton, and Alexander G. Betz. "Gimme shelter: the immune system during pregnancy." Immunological reviews 241.1 (2011): 20-38.
    3. Piccinni, Marie-Pierre, et al. "How pregnancy can affect autoimmune diseases progression?." Clinical and Molecular Allergy 14.1 (2016): 1-9.
    4. Adams Waldorf, Kristina M., and J. Lee Nelson. "Autoimmune disease during pregnancy and the microchimerism legacy of pregnancy." Immunological investigations 37.5-6 (2008): 631-644.
    5. Racicot, Karen, et al. "Understanding the complexity of the immune system during pregnancy." American Journal of Reproductive Immunology 72.2 (2014): 107-116.
    6. Adams Waldorf, Kristina M., and J. Lee Nelson. "Autoimmune disease during pregnancy and the microchimerism legacy of pregnancy." Immunological investigations 37.5-6 (2008): 631-644.

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο

(7 ψήφοι)

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: