Matilda effect και άλλες έμφυλες ανισότητες στην επιστήμη.

Αυτό ακριβώς συνέβαινε για χρόνια στο χώρο της επιστήμης και δεν αποκλείεται να συμβαίνει ακόμα. Το ονομαζόμενο “Matilda effect” αφορά αυτή ακριβώς την έμφυλη ανισότητα. Όταν δηλαδή ένας άντρας επιστήμονας καπηλεύεται τα αποτελέσματα μιας γυναίκας και τα παρουσιάζει ως δικά του. Το φαινόμενο αναφέρθηκε από την Matilda Joslyn Gage για πρώτη φορά το 1870 και αργότερα το 1883.

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα γυναικών και κοριτσιών στην επιστήμη το ερχόμενο Σάββατο 11 Φεβρουαρίου, νομίζω ότι οφείλουμε να τιμούμε και να θυμόμαστε όλες εκείνες τις γυναίκες επιστήμονες που αδικήθηκαν ανά τα χρόνια. Και επειδή δεν μπορούμε να τις μνημονεύσουμε όλες σε ένα άρθρο, ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Rosalind Franklin (1920-1958)

Ίσως το πιο γνωστό παράδειγμα υποκλοπής στην ιστορία της επιστήμης. Έχουμε αφιερώσει ένα ολόκληρο άρθρο για αυτή την περίπτωση οπότε δεν θα το αναλύσουμε πολύ. Να υπενθυμίσω μόνο ότι σήμερα η συνεισφορά της Rosalind στην ανακάλυψη της δομής του DNA θεωρείται σπουδαία. Ωστόσο, το 1962 οι Francis Crick και James Watson πήραν το Νόμπελ Ιατρικής χωρίς φυσικά να τη συμπεριλάβουν.

Marthe Gautier (1925-2022)

Η Marthe ήταν μια σπουδαία γιατρός και ερευνήτρια η οποία έφυγε από τη ζωή πολύ πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2022 σε ηλικία 97 ετών. Η Marthe είναι σήμερα γνωστή για τη συνεισφορά της στη σύνδεση των χρωμοσωμικών ανωμαλιών με σημαντικές ασθένειες και συγκεκριμένα ανωμαλίες στο χρωμόσωμα 21 με το γνωστό σε όλους Σύνδρομο Down. Παρά τη σπουδαιότητα της ανακάλυψής της για πολλά χρόνια όλη της η δουλειά αποδιδόταν εξ’ολοκλήρου στο συνάδελφό της Jérôme Lejeune. Το 2009 δημοσίευσε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τα 50 χρόνια από την ανακάλυψη της τρισωμίας 21 κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην εποχή.

Nettie Stevens (1861-1912)

Μια ακόμα γυναίκα από τις θετικές επιστήμες και συγκεκριμένα την Ιατρική που η μελέτη της οδήγησε σε μια σπουδαία ανακάλυψη για την ανθρωπότητα. Η Nettie ασχολήθηκε με τα φυλετικά χρωμοσώματα (XY) και συνέδεσε το φύλο με αυτά μετά από μελέτη πάνω σε σκουλήκια. Παρ ’όλα αυτά, για πολλά χρόνια η σπουδαία αυτή ανακάλυψη αποδιδόταν στο γενετιστή Thomas Hunt Morgan.

Bonus επιστήμονας: Mileva Marić (1875-1948)

Εδώ οι ιστορικοί της επιστήμης δεν έχουν ακόμα καταλήξει. Η γνώμη μου – αλλά είναι μόνο η γνώμη μου- είναι ότι είναι δύσκολο να αμαυρώσεις ένα από τα πιο «κοφτερά» μυαλά όλων των εποχών. Και εξηγούμαι. Η Milena Marić ήταν η σύζυγος του Albert Einstein. Γνωρίστηκαν στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης όπου η Marić ήταν η μόνη γυναίκα φοιτήτρια και η δεύτερη γυναίκα που κατάφερε να αποφοιτήσει από το τμήμα Μαθηματικών και Φυσικής. Οι δυο τους παντρεύτηκαν και έκαναν 3 παιδιά. Παρόλο που υπάρχουν επιστημονικές αναφορές και ενδείξεις για τη συνεισφορά της Marić στο έργο του Einstein, εκείνη δεν συμπεριλήφθηκε σε καμία του δημοσίευση και δεν μνημονεύτηκε ποτέ από τον ίδιο… Σε αυτή την περίπτωση, η αλήθεια πιθανών δεν θα μαθευτεί ποτέ.

Σίγουρα υπάρχουν και άλλες πολλές που δεν θα μάθουμε ποτέ τα κατορθώματά τους σε μια εποχή που ακόμα και το να αλλάξεις την (προδιαγεγραμμένη) μοίρα σου και να επιλέξεις να γίνεις γυναίκα επιστήμονας ήταν από μόνο του θαρραλέο. Αυτό που αξίζει να κάνουμε εμείς στο χώρο της επιστήμης είναι να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε με προσήλωση και σεβασμό για την επιστήμη, αλλά και την ανθρωπότητα. Από την άλλη μεριά, χρέος μας στις γυναίκες που βίωσαν την αδικία είναι να στεκόμαστε σθεναρά και δυνατά απέναντι σε κάθε διάκριση από όπου και αν προέρχεται και όποιον και αν αφορά. Χρόνια πολλά!