Κλιματική κρίση: Γιατί επιλέγουμε να μη δρούμε;

Be-Eco

Πέμπτη, 18 Ιουνίου 2020, 04:06

Κλιματική κρίση: Γιατί επιλέγουμε να μη δρούμε; Pexels.com

Υπάρχουν στιγμές, στις οποίες καθένας από εμάς βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εικόνα κλιματικής καταστροφής, όπως μια πολική αρκούδα, η οποία μάχεται να βρει τροφή ανάμεσα σε πάγους που λιώνουν, ή ένα δάσος, το οποίο χάνεται εξαιτίας μιας ανεξέλεγκτης πυρκαγιάς.Τι συναισθήματα σας προκαλούν αυτές οι εικόνες; Ποιος είναι ο λόγος, ο οποίος μας εμποδίζει, τελικά, από το να δράσουμε;

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε νιώσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή μας μια αυθόρμητη και έντονη ανάγκη να δράσουμε υπέρ της προστασίας του κλίματος. Πολλοί θα έχετε παρατηρήσει ότι αυτή η ανάγκη εξασθενεί με τον καιρό και επιστρέφουμε στην οικεία πραγματικότητα μας. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν πολλοί λόγοι που εμποδίζουν τον άνθρωπο από το να εκφράσει τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες του με τη μορφή δράσης. Οι λόγοι αυτοί διακρίνονται σε ψυχολογικούς, σε κοινωνικούς και σε οικονομικούς.

Πώς επηρεαζόμαστε ψυχολογικά;

Η ψυχολογία σχετικά με την κλιματική αλλαγή μπορεί να δράσει αρνητικά με δύο τρόπους. Αρχικά, η άρνηση του ανθρώπου να δράσει υπέρ της προστασίας του κλίματος του πλανήτη μπορεί να οφείλεται εν μέρει στην ψυχολογική αποστασιοποίηση του από το πρόβλημα. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα ζήτημα, το οποίο αφορά κάποια μακρινή κοινωνία ή κάποια μελλοντική γενιά. Έτσι, λοιπόν, διατηρείται αυτή η ψυχολογική απόσταση και υποτιμούνται οι απειλές της κλιματικής αλλαγής. Το φαινόμενο αυτό στηρίζεται και από την εξελικτική θεωρία, η οποία μας λέει πως ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι σχεδιασμένος ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στον άμεσο κίνδυνο, ο οποίος απειλεί την επιβίωση του, και όχι σε ένα μελλοντικό, όπως είναι οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής.

Από την άλλη, η επίδραση της κλιματικής κρίσης στην ψυχολογία μας μπορεί να δημιουργήσει το κλιματικό άγχος (Eco Anxiety), δηλαδή το χρόνιο φόβο της περιβαλλοντικής καταστροφής, όπως χαρακτηρίστηκε από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association) το 2017. Τα συναισθήματα φόβου και ανησυχίας, τα οποία προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, μπορεί να οδηγήσουν τον άνθρωπο σε μια στάση αδράνειας και συναισθηματικής παράλυσης. Συνεπώς, κάποιοι καταλήγουν να επιλέγουν την αδράνεια σε μια προσπάθεια να αποφύγουν αυτό το συναισθηματικό βάρος.

Πώς επιδρά η κοινωνία και ο πολιτισμός;

Ο τύπος κοινωνίας, στην οποία ζει ένας άνθρωπος, μπορεί να επηρεάσει αρκετά τη στάση του απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Είμαστε κοινωνικά όντα και έχουμε την τάση να συγκρινόμαστε σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Πολλοί διστάζουν να εστιάσουν σε συμπεριφορές φιλικές προς το κλίμα, όπως, για παράδειγμα, να ακολουθήσουν μια δίαιτα με μειωμένη κατανάλωση κρέατος επειδή φοβούνται την κοινωνική κριτική. Άλλοι, πάλι, αρνούνται να δράσουν, όταν βλέπουν ότι οι συμπολίτες τους όχι μόνο αδιαφορούν, αλλά και αγνοούν πλήρως την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής.

Κάποιοι άνθρωποι αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή λόγω ιδεολογίας ή θρησκείας. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι κάποιων νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού, οι οποίοι ζουν σε περιοχές απειλούμενες από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, πιστεύουν ότι η Μητέρα Φύση αποφασίζει για το μέλλον της Γης και όχι ο άνθρωπος. Από την άλλη, υπάρχουν και αρκετοί, οι οποίοι δε γνωρίζουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα να νιώθουν σύγχυση και να αποφεύγουν τη συζήτηση.

Ένας ακόμη σημαντικός λόγος, ο οποίος μας κρατά μακριά από τη δράση είναι η έλλειψη κινήτρου σε επίπεδο πολιτείας καθώς και η απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των εκπροσώπων του κράτους. Σύμφωνα με έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 68,5% των πολιτών υποστηρίζει πως το κράτος δε δρα επαρκώς για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ακόμη, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 92% των πολιτών της ΕΕ υποστηρίζει πως η εθνική κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Όταν, λοιπόν, ο άνθρωπος δεν εμπιστεύεται την πολιτεία και τα μέσα ενημέρωσης, τότε μπορεί να νιώσει πως η δράση του δεν έχει αξία.

Πόσο μπορεί να μας επηρεάσει ο οικονομικός παράγοντας;

Η λύση για κάθε βιώσιμη βιομηχανική μονάδα είναι η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των επιχειρήσεων. Ενδεικτικά, το 86,5% των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου θεωρεί πως η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις θα έπρεπε να λάβουν περισσότερα μέτρα για την προστασία του κλίματος. Σε ατομικό επίπεδο, η κατοχή μηχανοκίνητων αποτελεί οικονομική επένδυση. Συνεπώς, είναι πιο δύσκολο για κάποιον να εγκαταλείψει την ιδιοκτησία του για μια περιβαλλοντική λύση όπως η μετακίνηση με ποδήλατο ή ΜΜΜ καθώς η συγκεκριμένη αλλαγή συμπεριφοράς, ενώ αποτελεί μακροπρόθεσμη επένδυση, μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμες οικονομικές απώλειες. Ακόμη, το χαμηλό εισόδημα μπορεί να περιορίσει την επιλογή λύσεων φιλικών προς το περιβάλλον, όπως η αγορά και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ για παροχή οικιακού ρεύματος. Βέβαια, κάποιες φορές, ενώ υπάρχει η αντίστοιχη ενεργειακή πολιτική, όπως οι Ενεργειακές Κοινότητες, οι οποίες στοχεύουν στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών, αυτό που απουσιάζει είναι η επαρκής ενημέρωση.

Η κλιματική αδιαφορία είναι γεγονός και υπάρχουν πολλοί παράγοντες, οι οποίοι την ενισχύουν. Ωστόσο, οι ερευνητές παραμένουν αισιόδοξοι πως μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε, αρκεί να βάλουμε στην καθημερινότητα μας συμπεριφορές φιλικές προς το κλίμα, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας, να εμπιστευόμαστε τη γνώμη των ειδικών και να μη φοβόμαστε να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας!

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!

Ακούστε το Podcast

Πηγές

Gifford, R. (2011). The dragons of inaction: psychological barriers that limit climate change mitigation and adaptation. American psychologist, 66(4), 290.
Morris, B. S., Chrysochou, P., Christensen, J. D., Orquin, J. L., Barraza, J., Zak, P. J., & Mitkidis, P. (2019). Stories vs. facts: triggering emotion and action-taking on climate change. Climatic change, 154(1-2), 19-36.
Spence, A., Poortinga, W., & Pidgeon, N. (2012). The psychological distance of climate change. Risk Analysis: An International Journal, 32(6), 957-972.
American Psychological Association. (2017). Mental Health and Our Changing Climate: Impacts, Implications, and Guidance.
https://ec.europa.eu/clima/citizens/support_el
Lorenzoni, I., Nicholson-Cole, S., & Whitmarsh, L. (2007). Barriers perceived to engaging with climate change among the UK public and their policy implications. Global environmental change, 17(3-4), 445-459.