DNA και εγκληματολογία

Το γενετικό αποτύπωμα κάθε ανθρώπου είναι η γενετική του ταυτότητα και αποτελείται από συγκεκριμένα τμήματα γενετικού υλικού, ο συνδυασμός των οποίων είναι μοναδικός για καθέναν από εμάς. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Το γενετικό μας υλικό (DNA) αποτελείται από συνδυασμό τεσσάρων νουκλεοτιδίων, τα οποία αποτελούν το αλφαβητάρι του οργανισμού, σε συνεχή αλληλουχία. Ο σκελετός και των τεσσάρων είναι ο ίδιος και η μόνη τους διαφορά αφορά την αζωτούχο βάση. Οι τέσσερις αζωτούχες βάσεις είναι η αδενίνη, η γουανίνη, η κυτοσίνη και η θυμίνη. Αυτή η αλληλουχία βρίσκεται μέσα σε κάθε κύτταρό μας και καθορίζει τα χαρακτηριστικά μας και τον τρόπο λειτουργίας μας. Όχι, δεν είμαστε μηχανές αλλά κι εμείς ένα manual πρέπει να το έχουμε. Ας γυρίσουμε τώρα στο θέμα μας…

Επάνω σε αυτήν την ακολουθία υπάρχουν κάποιες διαδοχικά διατεταγμένες επαναλήψεις  μικρού μήκους (δύο έως επτά ζεύγη βάσεων), οι οποίες ονομάζονται βραχείες διαδοχικές επαναλήψεις (STR, Short Tandem Repeats) και ο συνδυασμός τους είναι μοναδικός για κάθε άνθρωπο. Βάσει της ταυτοποίησης αυτών των επαναλήψεων γίνεται και η ταυτοποίηση του ατόμου. Έτσι, εάν, για παράδειγμα, μετά από κάποιο έγκλημα βρεθεί βιολογικό υλικό του θύτη, από εκεί απομονώνεται το DNA, το οποίο μπορεί να ταυτοποιηθεί με το DNA κάποιου πιθανού υπόπτου.

Και θα μου πεις τώρα, εντάξει όλα αυτά αλλά δε μπορεί να συμβεί δύο άτομα να έχουν ακριβώς τα ίδια STRs; Βεβαίως και γίνεται. Για μία συγκεκριμένη STR η πιθανότητα είναι 1:9 (η αναλογία διαφέρει ανάλογα σε ποια STR αναφέρεται κανείς).

- Άρα πολύ συχνό φαινόμενο.

- Άρα πώς εμπιστευόμαστε μια τέτοια διαδικασία;

Η απάντηση είναι απλή. Δεν ελέγχεται μόνο μία STR. Οι διαθέσιμές θέσεις μέχρι το τέλος του 2016 ήταν 13 και από τότε προστέθηκαν άλλες 7 (στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται οι 16 για ταυτοποίηση). Έτσι, η πιθανότητα δύο άνθρωποι να έχουν τις ίδιες ακριβώς STRs ορίζεται περίπου σε 1:1.000.000.000.000.000.000. Μπορεί, λοιπόν, κανείς εύκολα να καταλάβει ότι από τη στιγμή που ο πληθυσμός της γης ανέρχεται στα 7.000.000.000-8.000.000.000 είναι απίθανο δύο άνθρωποι να έχουν ακριβώς τον ίδιο συνδυασμό STRs.

Βέβαια, επειδή ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος, σαφώς και η ταυτοποίηση του γενετικού αποτυπώματος αποτελεί τρανταχτή απόδειξη ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος βρισκόταν αν μη τι άλλο στον τόπο του εγκλήματος, αλλά δε θα πρέπει να αποτελεί μοναδικό πειστήριο καταδίκης. Θα πρέπει να συνδυάζεται με το άλλοθι του υπόπτου, με το ψυχολογικό προφίλ, και ιδανικά, με μια ομολογία. Για να αποφευχθούν, λοιπόν, περιπτώσεις λανθασμένης καταδίκης, η ανάλυση του γενετικού αποτυπώματος αποτελεί σημαντικό στοιχείο, το οποίο ο κάθε δικαστής οφείλει να λάβει υπ’ όψιν του, αλλά δεν αποτελεί πειστήριο.

Ο ίδιος τρόπος ανάλυσης χρησιμοποιείται και για τα τεστ πατρότητας, καθώς το γενετικό αποτύπωμα του παιδιού είναι αποτέλεσμα συνδυασμού του γενετικού αποτυπώματος της μητέρας και του πατέρα, αλλά και σε κάθε άλλη περίπτωση στην οποία απαιτείται η ταυτοποίηση ατόμων.

Για το τέλος φυσικά άφησα το πιο σημαντικό… Τι γίνεται με τους μονοζυγωτικούς διδύμους; Πώς μπορείς να ξεχωρίσεις δύο ανθρώπους, οι οποίοι θεωρητικά έχουν την ίδια αλληλουχία γενετικού υλικού; Εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα ακόμα και δεν μπορεί να βγει ένα ασφαλές συμπέρασμα. Ωστόσο, ήδη, μέσω άλλων τεχνικών, αρχίζει να λύνεται κι αυτό το πρόβλημα.