Τεστ Παπανικολάου: Η Ιστορία πίσω από την ανακάλυψη

Τεστ Παπανικολάου: Η Ιστορία πίσω από την ανακάλυψη freepik.com

Ο Παπανικολάου, λοιπόν, γιος του ιατροφιλόσοφου και πολιτικού Τρικούπη Νικόλαου Παπανικολάου και της Μαρίας Χριτσούτα παίζει βιολί, διαβάζει λογοτεχνία και είναι ένα πολύ ανήσυχο πνεύμα και πολύ ευαίσθητο παιδί. Στα 13 του χρόνια πηγαίνει στην Αθήνα, ώστε να φοιτήσει στο γυμνάσιο. Αρχικά, θέλει να φοιτήσει στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων αλλά δε γίνεται δεκτός λόγω ηλικίας και στα 15 ξεκινά να φοιτά στην Ιατρική Σχολή.

Τα χρόνια στα οποία ο Παπανικολάου σπουδάζει τα πράγματα δυσκολεύουν οικονομικά, με αποτέλεσμα το 1904 και αφού αποφοιτά με άριστα, ο πατέρας του να ζητά από τον ίδιο να γίνει στρατιωτικός ιατρός και να γυρίσει στην Κύμη. Ο ίδιος, βέβαια, ούτε που προτίθεται να συζητήσει κάτι τέτοιο. Μαζεύει τα βιβλία του Ίψεν και του Νίτσε, φεύγει για τη Γερμανία, εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή και καταλήγει στη Γαλλία, στο ωκεανογραφικό ινστιτούτο του Μονακό.

Όταν κάποια στιγμή γυρίζει πίσω λόγω του θανάτου της μητέρας του, ετοιμάζεται να υποβάλει τα χαρτιά του για πανεπιστημιακή θέση στην Ελλάδα. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ανατρέπουν (ευτυχώς) αυτό το σχέδιο και από Ελληνοαμερικάνους, οι οποίοι έχουν έρθει να πολεμήσουν εθελοντικά, ο Παπανικολάου μαθαίνει για την Αμερική, τη χώρα των ευκαιριών και της έρευνας. Έτσι, χωρίς να ξέρει τη γλώσσα και χωρίς να έχει βρει δουλειά, φεύγει μαζί με τη γυναίκα του για την Αμερική στις 19 Οκτωβρίου του 1913.

Τότε, με αυτή του την απόφαση να κυνηγήσει το άγνωστο, όλοι τον είδαν ως έναν αποτυχημένο ιδεοπαθή. Ευτυχώς, η συνέχεια της ζωής του τους διέψευσε. Αλλά ας γυρίσουμε στη συνέχεια της ιστορίας…

Όταν φτάνει στην Αμερική, ο Παπανικολάου ζητάει ακρόαση από τον διακεκριμένο βιολόγο Τόμας Χαντ Μόργκαν του πανεπιστημίου Κολούμπια. Αυτός τον έχει σε τεράστια εκτίμηση, δίνει και δεξίωση προς τιμήν του, όμως ο Παπανικολάου ντρέπεται να του ζητήσει δουλειά. Η πρώτη του δουλειά είναι να πουλάει χαλιά σε πολυκατάστημα. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα πηγαίνει πάλι στο Μόργκαν, ο οποίος του βρίσκει δουλειά στο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, ως βοηθό ερευνητή, μέχρι να μάθει τη γλώσσα και να πάρει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Παράλληλα, πιάνει δουλειά στην ελληνική εφημερίδα Ατλαντίς και παίζει βιολί.

Συνακόλουθα, βρίσκεται στο πανεπιστήμιο Κορνέλ, στο τμήμα ανατομίας, με τις θερμότερες συστάσεις του διευθυντή του. Εκεί τα λεφτά είναι καλύτερα, οπότε παραιτείται από την εφημερίδα και αρχίζει να κάνει έρευνα. Πρώτο αντικείμενο εργασίας, η τοξικότητα του αλκοόλ στα ινδικά χοιρίδια. Ασχολούμενος λοιπόν με αυτά, αρχίζει να ερευνά το εάν στα κατώτερα θηλαστικά υφίσταται ο καταμήνιος κύκλος. Έτσι, το 1916 καταλήγει στο ότι οι αναπαραγωγικοί κύκλοι των πειραματόζωων θα μπορούσαν να οριοθετηθούν εξετάζοντας επίχρισμα (επιφανειακό στρώμα) των εκκρίσεων του κόλπου.

Κάπως έτσι λοιπόν, ο Παπανικολάου σκέφτεται να χρησιμοποιήσει την τεχνική με το επίχρισμα και σε γυναίκες. Το πρώτο δείγμα του και η βασική πηγή δειγμάτων του, είναι η γυναίκα του, η Μάχη. Ο γιατρός καταλήγει να της παίρνει επίχρισμα για 32 ολόκληρα χρόνια. Ταυτόχρονα, ξεκινά να παίρνει κολπικό υγρό και από τις γυναίκες του νοσοκομείου στο οποίο βρίσκεται και έτσι, ανακαλύπτει τον κύκλο γονιμότητας της γυναίκας.

Ταυτόχρονα όμως, αρχίζει να ξεχωρίζει κάτι, το οποίο δεν μπορούν οι άλλοι. Κύτταρα τα οποία διαφέρουν από τα φυσιολογικά μέσα στα επιχρίσματα τα οποία συλλέγει. Τέτοιου τύπου κύτταρα αποδεικνύεται πως είναι καρκινικά και με αυτά τα στοιχεία το 1928 δημοσιεύει την εργασία του «Η διάγνωση του καρκίνου». Δυστυχώς, τότε τον χαρακτήρισαν ως έναν «κομπογιαννίτη» με καταγωγή από την Ελλάδα. Για την καταγωγή του είχαν δίκιο, για το χαρακτηρισμό όχι...

Η κατάσταση αλλάζει το 1939, όταν αρχίζει να υπάρχει ενδιαφέρον για αυτή την έρευνα και το 1941 ο Παπανικολάου δημοσιεύει την εργασία με τίτλο «Η διαγνωστική αξία της εξέτασης του κολπικού υγρού στον καρκίνο της μήτρας», η οποία γίνεται δεκτή από την επιστημονική κοινότητα. Τελικά, το 1950 το τεστ Παπανικολάου εδραιώνεται σαν εξέταση σε όλο τον κόσμο.

Πόσο δύσκολο και επίπονο είναι, όμως, αυτό το τεστ; Η απάντηση είναι η ίδια και στα δύο σκέλη: καθόλου. Το μόνο το οποίο έχει να κάνει ο γιατρός είναι να πάρει μικρή ποσότητα τραχηλικού επιχρίσματος και κολπικών υγρών από τη γυναίκα με ένα στειλεό (ουσιαστικά μπατονέτα). Αυτό που μπορεί να νιώσει μια γυναίκα εκείνη τη στιγμή είναι η ίδια αίσθηση με αυτή που έχει και όταν σκουπίζεται με μια πετσέτα μετά το μπάνιο. Το υλικό αυτό αναλύεται σε ειδικά εργαστήρια. Γίνεται επίστρωση σε αντικειμενοφόρο πλάκα, χρώση Παπανικολάου και στη συνέχεια παρατήρηση στο μικροσκόπιο. Εκεί, οι ειδικοί παρατηρούν ένα-ένα τα κύτταρα και καταγράφουν κάποια τα οποία έχουν διαφορετική μορφολογία και στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχουν προσβληθεί από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV).

Όλα τα παραπάνω καθιστούν το τεστ ΠΑΠ τη σημαντικότερη ανακάλυψη του 20ου αιώνα πάνω στον καρκίνο, αφού σώζει κατά μέσο όρο το 70% των γυναικών παγκοσμίως από νεοπλασίες του τραχήλου της μήτρας. Με την ανακάλυψη αυτή η ανθρωπότητα στάθηκε τυχερή απέναντι στην Ιστορία αφού κατάφερε μία μικρή «νίκη» έναντι σε αυτή την απρόβλεπτη νόσο. Το σπουδαιότερο στοιχείο αυτού του τεστ είναι ότι μπορεί να εντοπίσει τη νεοπλασία σε τόσο αρχικό στάδιο, ώστε, μετά την κατάλληλη θεραπεία, να μην υπάρχει κίνδυνος για την μετέπειτα υγεία της γυναίκας. Αποτελεί, έτσι, το μόνο τεστ το οποίο υπάρχει και αφορά την πρόληψη του καρκίνου.

Ο Παπανικολάου, μετά από την ευρεία αποδοχή της ανακάλυψής του, συνεχίζει να εργάζεται στην Αμερική, ώσπου το 1957 γυρίζει στην Ελλάδα, σε ηλικία 73 ετών. Στην Ελλάδα βραβεύεται από την ακαδημία Αθηνών για το έργο του και αρχίζει η προσπάθεια ανέγερσης ενός ερευνητικού κέντρου Παπανικολάου. Δυστυχώς, αυτό το έργο δεν ξεκίνησε ποτέ και ο ίδιος, απογοητευμένος, μπαίνει για πρώτη φορά σε αεροπλάνο στην ηλικία των 78 και επιστρέφει στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Μαϊάμι της Φλόριντα. Εκεί γίνεται η ανέγερση του «Papanicolaou Cancer Research Institute at the University of Miami» του οποίου ο ίδιος δυστυχώς δεν προλαβαίνει τα εγκαίνια. Πεθαίνει το 1962.

Ο Παπανικολάου ήταν σίγουρα μία πολυσχιδής προσωπικότητα. Διαβάζοντας και μαθαίνοντας γι’ αυτόν τον άνθρωπο, αυτό το οποίο μένει είναι το ελεύθερο πνεύμα του, η αποφασιστικότητά του, το πάθος του και η αγάπη του για την έρευνα και την επιστήμη. Κύριε Παπανικολάου, όλες οι γυναίκες σε αυτό τον κόσμο σας ευχαριστούμε!