Φάρμακα και Ημερομηνία Λήξης
pexels.com
Το 1986 το Υπουργείο Άμυνας της Αμερικής συνεργάστηκε με τον Αμερικάνικο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για να δώσουν λύση σε ένα πρόβλημα που έπληττε (και ακόμα πλήττει) την οικονομία όχι μόνο της Αμερικής, αλλά και όλων των χωρών του κόσμου… την ημερομηνία λήξης των φαρμάκων. Στα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας, φάνηκε ότι το 88% των φαρμάκων παρέμεναν το ίδιο δραστικά για πάνω από 5 χρόνια. Από τότε, ακολούθησαν πολλές έρευνες που έδειξαν ότι τα περισσότερα φάρμακα παρέμεναν δραστικά ως και 90% πολύ πιο μετά από την ημερομηνία λήξης τους.
«Και γιατί είναι πρόβλημα αυτό;» πολύ φυσιολογικά θα αναρωτιέστε.
Κάθε χρόνο εκατομμύρια ευρώ χάνονται από την απόρριψη ληγμένων φαρμάκων και την ανανέωσή τους, πρακτική που πιστά ακολουθείται από όλους μας, γιατί κανείς δεν παίζει με θέματα υγείας. Στην χώρα μας μάλιστα, κάθε χρόνο συλλέγονται από το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ) 100-140 τόνοι ληγμένων ή εν μέρει χρησιμοποιημένων φαρμάκων. Μάλιστα, οι αποθήκες που διαθέτει το Ινστιτούτο στη Μαγούλα δεν μπορούν να χωρέσουν άλλα φάρμακα!
Πώς προκύπτει, λοιπόν, η ημερομηνία λήξης που αναγράφεται πάνω στις συσκευασίες των φαρμάκων;
Σίγουρα θα αναρωτιέστε γιατί θα πρέπει να πετάμε φάρμακα που δεν έχουν καμία διαφορά σε σχέση με την πρώτη μέρα που τα αγοράσαμε. Γιατί να επιλέγει ένα κράτος να κάνει μία τόσο μεγάλη σπατάλη για την ανανέωση φαρμάκων στα νοσοκομεία κάθε χρόνο; Πριν εντρυφήσετε στα άδυτα της συνωμοσιολογίας περί κέρδους των φαρμακευτικών εταιριών, ας εξηγήσουμε τι είναι η ημερομηνία λήξης…
Όταν ο κατασκευαστής έχει σχεδιάσει ένα δραστικό φάρμακο και θέλει να το βγάλει σε κυκλοφορία πρέπει να το ελέγξει για την ασφάλειά του, όπως συμβαίνει και στον ποιοτικό έλεγχο των τροφίμων (ένα περισσότερο όταν πρόκειται για μία ουσία που σώζει ζωές). Έτσι, περνά από έλεγχο χημικής και φυσικής σταθερότητας, μέσα από δοκιμές σε διάφορες συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, φωτοχημική και μικροβιακή αποικοδόμηση). Βάσει αυτών, γίνεται αναγωγή σε βάθος χρόνου και βγαίνει μία εκτιμώμενη ημερομηνία λήξης. Αφού ο κατασκευαστής αποφασίσει ποια είναι η πραγματική ημερομηνία λήξης, τότε ορίζει άλλη ημερομηνία για να δημοσιοποιήσει στην συσκευασία του φαρμάκου. Η αναγραφόμενη ημερομηνία λήξης είναι πάντοτε νωρίτερα από την πραγματική ημερομηνία λήξης, για να εξασφαλίσει ο κατασκευαστής ότι το φάρμακο θα είναι δραστικό και πάνω απ’ όλα ασφαλές για όποιον θέλει να το χρησιμοποιήσει. Θα ήταν πρακτικά αδύνατο να γίνονται μελέτες σε πραγματικό χρόνο για την ημερομηνία λήξης, καθώς θα περνούσαν επιπλέον δεκαετίες μέχρι ένα φάρμακο να βγει στην αγορά (και δεκαετίες που άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν θεραπευτεί από το φάρμακο).
Για τα πιο πολλά φάρμακα, το πιο πιθανό είναι ότι αν τα καταναλώσετε μετά την ημερομηνία λήξης θα έχουν χάσει τη δραστικότητά τους και έτσι θα επιβαρύνεται τον οργανισμό σας με περιττές χημικές ουσίες χωρίς αποτέλεσμα.
Προσοχή στα (επικίνδυνα) ληγμένα φάρμακα
Για τα πιο πολλά φάρμακα, το πιο πιθανό είναι ότι αν τα καταναλώσετε μετά την ημερομηνία λήξης θα έχουν χάσει τη δραστικότητά τους και έτσι θα επιβαρύνετε τον οργανισμό σας με περιττές χημικές ουσίες χωρίς αποτέλεσμα. Με την πάροδο του χρόνου η υδρόλυση, η αφυδάτωση, η οξείδωση, η ισομερίωση ή η φωτοαποικοδόμηση θα κάνουν το φάρμακο να εξασθενήσει.
Όμως αυτό δεν ισχύει πάντα. Κάποια φάρμακα μπορεί να αλλοιωθούν και να μετατραπούν σε τοξικές ουσίες, όπως για παράδειγμα η πραλιδοξίμη, ένα αντίδοτο που χορηγείται σε δηλητηρίαση από παρασιτοκτόνα, μπορεί όταν λήξει να μετατραπεί σε κυανίδη, ένα γνωστό δηλητήριο για τον οργανισμό. Άλλο παράδειγμα είναι η πενικιλίνη που σχηματίζει (κάτω από όξινο pH) οξείδια πενικιλίνης που προκαλούν αλλεργία στην ίδια την πενικιλίνη.
Οι απαγορευτικές ουσίες που περιλαμβάνονται σε αυτή την κατηγορία είναι η ινσουλίνη, η νιτρογλυκερίνη, οι σταγόνες για τα μάτια, τα εμβόλια, και τα αντιβιοτικά. Όσον αφορά στα εξασθενημένα αντιβιοτικά, αυτά ελλοχεύουν και έναν ακόμα κίνδυνο, αυτόν της επικράτησης ανθεκτικών βακτηρίων.
«Δηλαδή μας προτείνεις να παίρνουμε ληγμένα;»
Όχι, γιατί κανείς από εμάς δεν μπορεί να αποφασίσει ποιο φάρμακο θα μπορούσε να έχει παρατεταμένη διάρκεια ζωής και με ποια ευθύνη θα το καταναλώσει ή θα το δώσει στα παιδιά του. Θα μπορούσαν όμως οι παρασκευαστές των φαρμάκων ανά τον κόσμο να επαναπροσδιορίσουν τις ημερομηνίες λήξης, ώστε και να προστατεύσουμε το περιβάλλον από τα φαρμακευτικά «σκουπίδια» και να σώσουμε τα εκατομμύρια που κοστίζει η ανανέωση φαρμάκων κάθε 1 ή 2 χρόνια.
Κάτι τελευταίο και φεύγω…
Όταν ακούτε τη φράση «πετάω τα φάρμακα», μη σας έρχεται στο μυαλό ο κάδος σκουπιδιών. Ποτέ δεν πετάμε τα φάρμακα σε απλούς κάδους, καθώς έτσι προκαλούμε τεράστια καταστροφή στον πλανήτη. Πριν 8 χρόνια, τοποθετήθηκαν στα φαρμακεία οι Πράσινοι Κάδοι, όπου μπορούμε να πετάμε τα φάρμακα που έχουν λήξει. Την επόμενη φορά που θα επισκεφτείτε το φαρμακείο της γειτονιάς σας, ρίξτε ένα βλέμμα στον Πράσινο Κάδο. Θα είναι εκεί και θα περιμένει να τον γεμίσετε. Όσον αφορά τα φάρμακα που δεν χρησιμοποιείτε, αλλά δεν έχουν λήξει… αυτό είναι ένα άλλο θέμα προς συζήτηση, πολύ ενδιαφέρον…
Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!
Ακούστε το Podcast
- The Myth of Drug Expiration Dates, Marshall Allen, propublica.org, 2017
- United States Food and Drug Administration and Department of Defense shelf-life extension program of pharmaceutical products: progress and promise, Khan SR, Kona R, Faustino PJ, Gupta A, Taylor JS, Porter DA, Khan M. J, Pharm Sci., 2014
- Drug Expiration Dates — Do They Mean Anything?, health.harvard.edu, 2018
- Understanding and Predicting Pharmaceutical Product Shelf-Life, Kenneth C. Waterman, Handbook of Stability Testing in Pharm Dev, 2009
- When Old Medicine Goes Bad, Patti Neighmond, National Public Radio, npr.org, 2017
- Drug Expiration Dates - Are Expired Drugs Still Safe to Take? Medically reviewed by L. Anderson, PharmD., drugs.com, 2018
- Stability of Drugs and Dosage Forms (book), Sumie Yoshioka, Valentino J. Stella, 2002, USA
Γιατί αυτές οι γιορτές θα είναι διαφορετικές; 
Μπορεί η διατροφή να είναι σύμμαχος στην κατάθλιψη; Μέρος 2ο 
Μπορεί η διατροφή να είναι σύμμαχος στην κατάθλιψη; 
Η επιστήμη πίσω απ’ το ψήσιμο 
