Αχ μελισσούλα, μελισσάκι, πήγες σε άλλο λουλουδάκι;

Αχ μελισσούλα, μελισσάκι, πήγες σε άλλο λουλουδάκι; freepik.com

Η μέλισσα σήμερα, αποτελεί το τέλειο σύμβολο της ανθρωπογενούς φύσης και πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις αγωνίζονται για την επιβίωση του δημοφιλούς εντόμου, προειδοποιώντας ότι απειλείται με εξαφάνιση, αν δεν αλλάξει το μοντέλο της γεωργίας και δεν περιοριστεί η κλιματική αλλαγή. Το Σύνδρομο Εγκατάλειψης Αποικιών Κυψελών (Colony Collapse Disorder), είναι ο επιστημονικός όρος, ο οποίος περιγράφει το φαινόμενο ταχείας μείωσης των πληθυσμών των μελιφόρων μελισσών (οι μέλισσες, οι οποίες κατοικούν σε κυψέλες και παράγουν μέλι), το οποίο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 1990.

Ο ρόλος

Αν κάποιος υποθέσει ότι η εξαφάνιση των μελισσών θα επηρεάσει μόνο το πρωινό γεύμα μας, το οποίο δε θα περιέχει το μέλι ως επιλογή, υποθέτει λάθος. Οι μέλισσες, πέρα από το θρεπτικό μέλι, τη γύρη, την πρόπολη (κολλώδης ουσία με σπουδαίες βιολογικές ιδιότητες), το βασιλικό πολτό και το κερί, συμβάλλουν επιπλέον στη διατροφή μας, καθώς αποτελούν βασικούς επικονιαστές ανθοφόρων φυτών. Η επικονίαση είναι η γονιμοποίηση του άνθους ώστε να γίνει καρπός και μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο από τις μέλισσες όσο και από άλλα έντομα. Το ένα τρίτο της τροφής, την οποία καταναλώνουμε βασίζεται στα έντομα-επικονιαστές. Όταν τρεφόμαστε, λοιπόν, με λαχανικά, όπως το κολοκύθι, φρούτα, όπως το βερίκοκο, ξηρούς καρπούς, όπως τα αμύγδαλα, μπαχαρικά, όπως ο κόλιανδρος και εδώδιμα έλαια, όπως το κραμβέλαιο, κάποιο έντομο έχει ταξιδέψει από άνθος σε άνθος εκτελώντας με επιτυχία το έργο του.

Το πρόβλημα

Η μείωση στον πληθυσμό των μελισσών είναι αναμφισβήτητο γεγονός και είναι αποτέλεσμα κυρίως ανθρωπογενούς παρέμβασης. Η απώλεια των φυσικών οικοτόπων αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή για τη μείωση της βιοποικιλότητας των μελισσών, ενώ τα χωροκατακτητικά είδη (είδη, τα οποία εξαπλώνονται γρήγορα και εξοστρακίζουν τα αυτόχθονα), οι αναδυόμενες ασθένειες, η εκτεταμένη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων και η κλιματική αλλαγή  μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν τους πληθυσμούς των μελισσών. Η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) εκτιμά ότι θα εξαφανιστούν άλλα 20.000 ανθοφόρα φυτά τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό επηρεάζει τις μέλισσες, οι οποίες ζουν σε μελίσσια και, ακόμα περισσότερο, τις άγριες μέλισσες, οι οποίες χρειάζονται αδιατάρακτους βιότοπους για να χτίσουν τις φωλιές τους. Φυσικά, όλοι οι παραπάνω παράγοντες λειτουργούν συνδυαστικά με αποτέλεσμα τη δυσκολία οποιασδήποτε πρόβλεψης καθώς και την εύρεση/εφαρμογή απλών λύσεων.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις

Η συνειδητοποίηση του κοινού, ο εθελοντισμός και η οργάνωση κινημάτων τύπου «Σώστε τις μέλισσες» κατάφεραν την απαγόρευση τριών επικίνδυνων φυτοφαρμάκων από την πλειοψηφία των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χρειάζεται, όμως, παράλληλα και η λήψη μέτρων για την προώθηση της βιοποικιλότητας στην αγροτική γη και την προστασία των οικοσυστημάτων, τα οποία είναι ακόμη ανέπαφα. Επίσης, υπάρχει ανάγκη για αύξηση της χρηματοδότησης για έρευνα, ανάπτυξη και εφαρμογή βιώσιμων γεωργικών πρακτικών (ελπίζω να διαβάζουν οι αρμόδιες αρχές).

Bee more conscious…. http://savethebees.gr/, http://sos-bees.org/

Η αλήθεια

Αν και οι εταιρείες και οι οργανώσεις αναφέρουν το σπουδαίο ρόλο των εντόμων-επικονιαστών γενικότερα, φαίνεται ότι το ενδιαφέρον επικεντρώνεται γύρω από τη μέλισσα τη μελιτοφόρο (Apis mellifera). Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, όμως, στις πρακτικές διαχείρισης των μελισσών, καθώς έρευνες αποδεικνύουν ότι οι μελιφόρες μέλισσες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τα άγρια είδη επικονιαστών. Για παράδειγμα, οι μέλισσες των κυψελών έχουν συνδεθεί με την εξάπλωση νόσων στους άγριους επικονιαστές, όταν μοιράζονται τα ίδια άνθη και μπορεί να επηρεάσουν ακόμη και την αναπαραγωγή αγριολούλουδων και φυτών. Επιπλέον, η ύπαρξη πληθυσμών μέλισσας σε αφύσικα τεράστιους αριθμούς οδηγεί σε ανταγωνισμό των διαθέσιμων πόρων με τους άγριους επικονιαστές, οι οποίοι εμφανίζουν μειονέκτημα επιβίωσης. Για το λόγο αυτό, δε συνιστάται η τοποθέτηση κυψελών σε προστατευόμενες περιοχές. Επίσης, δεν πρέπει να λαμβάνεται η επικονίαση των φυτών από τις μελισσοκομικές καλλιέργειες ως μια φυσική διεργασία του οικοσυστήματος, καθότι παρέχεται από την γεωργική εκμετάλλευση των μελισσών και όχι από το ίδιο το οικοσύστημα. Οι μέλισσες λειτουργούν ως άριστοι επικονιαστές, αλλά η μελισσοκομία είναι μια αγροτική δραστηριότητα, η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με τη διατήρηση της άγριας φύσης.

Η ισορροπία ενός οικοσυστήματος βασίζεται στη βιοποικιλότητα, η οποία εξασφαλίζει λύσεις επιβίωσης. Θέλουμε όλα τα έντομα-επικονιαστές!