Compost or not?

Τι είναι, λοιπόν, η κομποστοποίηση;

Κατ' αρχάς, δεν τρώγεται. Η κομποστοποίηση έχει να κάνει με την αποικοδόμηση από μικροοργανισμούς, παρουσία οξυγόνου, των οργανικών ουσιών, τα οποία αποτελούν τη φυτική ή ζωική βιομάζα, κάτω από σχετικά ελεγχόμενες συνθήκες. Το τελευταίο είναι σημαντικό, καθότι οι μικροοργανισμοί θα αποικοδομήσουν βιομάζα και κάτω από φυσικές συνθήκες· τα φύλλα, τα οποία πέφτουν στα φυλλοβόλα δάση το φθινόπωρο θα θρέψουν τους μικροοργανισμούς, οι οποίοι θα αναπτυχθούν πάνω τους. Ωστόσο, για να θεωρηθεί μια διαδικασία κομποστοποίηση, απαιτείται η ανθρώπινη παρέμβαση, ώστε το προϊόν να είναι κατάλληλο για να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα ή εδαφοβελτιωτικό. Οι παράγοντες, οι οποίοι το καθορίζουν αυτό είναι η ισορροπία ανάμεσα στα διάφορα συστατικά ώστε να υπάρχουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά για τη διεργασία, το μέγεθος των συστατικών (γενικά μικρό μέγεθος αυξάνει την ομοιογένεια και την επαφή με τους μικροοργανισμούς), η υγρασία, το οξυγόνο και η θερμοκρασία (όταν όλες οι συνθήκες είναι ιδανικές, οι μικροοργανισμοί αναμένεται να αυξήσουν τη θερμοκρασία σε πάνω από 60 °C).

Κομποστοποίηση, καύση, ή υγειονομική ταφή;

Εύλογο ερώτημα… Ας τα δούμε ένα ένα. Κατά την κομποστοποίηση, οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται αερόβια, δηλαδή παρουσία οξυγόνου, διασπούν τη φυτική βιομάζα σε μικρότερα μόρια, παράγουν νέες οργανικές ουσίες και διοξείδιο του άνθρακα. Έτσι, η φυτική βιομάζα μετατρέπεται σε μικροβιακή βιοκοινότητα και χούμο, ένα κολλοειδές μείγμα νέων οργανικών ουσιών (οι οποίες δεν υπήρχαν αυτούσιες στα, προς κομποστοποίηση, υλικά). Ο χούμος μπορεί να είναι ασταθής, κάνοντας το έδαφος γόνιμο και προωθώντας την ανάπτυξη φυτών και μικροοργανισμών, μπορεί, όμως, να είναι και σχετικά σταθερός, δηλαδή πιο ανθεκτικός στην περαιτέρω μικροβιακή ή ενζυμική δράση. Τότε συνεισφέρει λιγότερο στη γονιμότητα του εδάφους, ενισχύει, ωστόσο, τη φυσική δομή του, συγκρατεί άνθρακα (λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα) και παρέχει θρεπτικές ουσίες σε φυτά και μικροοργανισμούς με αργούς ρυθμούς (κάτι σαν τη βαθιά κατάψυξη, την οποία μπορεί να έχετε στο σπίτι).

Κατά την καύση, οι οργανικές ουσίες μετατρέπονται σε διοξείδιο του άνθρακα και τοξικές και μη ενώσεις, οι οποίες απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα, ενώ αυτό, το οποίο απομένει είναι μόνο άλατα και τοξικές και μη ενώσεις που είτε σχηματίστηκαν κατά την καύση, είτε δεν έχουν καεί πλήρως.

Η υγειονομική ταφή, από την άλλη, δε διατηρεί αερόβιες συνθήκες, καθώς τα υλικά θάβονται, κι έτσι η αποικοδόμηση των βιολογικών ουσιών δε δίνει μόνο διοξείδιο του άνθρακα αλλά και μεθάνιο. Το μεθάνιο είναι 28 με 36 φορές πιο αποτελεσματικό από το διοξείδιο του άνθρακα στο να παγιδεύει την ενέργεια. Η επένδυση και λειτουργία της υγειονομικής ταφής είναι ακριβή, δε λύνει το πρόβλημα των ΧΥΤΥ και των ΧΥΤΑ και μπορεί, μέσω της διαδικασίας, να απελευθερώνονται και άλλες τοξικές ουσίες στην ατμόσφαιρα.

Γιατί να κάνουμε κομποστοποίηση;

Η κομποστοποίηση, λοιπόν, είναι μια μορφή ανακύκλωσης, στην οποία τα οργανικά υλικά ζυμώνονται και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εδαφοβελτιωτικό στη γεωργία, αλλά και στους κήπους ή τις γλάστρες. Ταυτόχρονα, μειώνονται τα οργανικά υλικά, τα οποία καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ή υπολειμμάτων.

Μπορούμε να φτιάξουμε κομπόστ στο σπίτι;

Οι προδιαγραφές για την ιδανική κομποστοποίηση είναι συγκεκριμένες. Παρόλα αυτά, είναι εφικτό να κάνουμε κομποστοποίηση μικρής κλίμακας, είτε σε ειδικούς κάδους στο μπαλκόνι ή τον κήπο μας. Μέσα μπορούμε να βάλουμε παραπροϊόντα του κήπου, όπως φύλλα και γρασίδι, ξερά ή χλωρά, κλαδιά σε μικρά κομμάτια και οργανικά υπολείμματα από την κουζίνα, όπως χρησιμοποιημένο τσάι και καφέ, φλούδες από φρούτα και λαχανικά. Τα γαλακτοκομικά και ζωικά προϊόντα μπορούν, επίσης, να κομποστοποιηθούν, αλλά η υψηλή περιεκτικότητα τους σε λιπαρά καθυστερεί την αποικοδόμηση τους, ενώ η υψηλή περιεκτικότητα τους σε νερό περιορίζει την ομοιόμορφη επαφή του οξυγόνο με όλα τα συστατικά, οδηγώντας σε εκχύλιση υγρών στο έδαφος και ενδεχομένως σε προσέλκυση παρασίτων. Ο σκοπός και η πρόκληση, όπως είπαμε, είναι η διεργασία να γίνει αερόβια. Υπό ιδανικές συνθήκες η κομποστοποίηση ολοκληρώνεται μετά από 1-4 μήνες, όταν η μικροβιακή δραστηριότητα και έτσι και η θερμοκρασία στο κομπόστ πέσει σε φυσιολογικά επίπεδα.

Εναλλακτικά, μπορούμε να πάμε στο πλησιέστερο πράσινο σημείο. Η Ελλάδα, όπως και όλη η Ευρώπη, έχει δεσμευτεί να ελαττώσει τα βιοαποικοδομήσιμα αστικά απόβλητα (ζυμώσιμα υλικά και χαρτί), τα οποία καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους χώρους υγειονομικής ταφής, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να ελαττώσουν τα βιοαποικοδομήσιμα υλικά, τα οποία θάβονται, το 2006 στο 75% των τιμών του 1995, το 2009 στο 50% και το 2016 στο 35%, δηλαδή μόνο 860 χιλιάδες τόνοι βιοαποικοδομήσιμων μπορούν να θάβονται από το 2016 και μετά. Βέβαια, η Ελλάδα, καθότι το 1995 το 80% των στερεών αστικών λυμάτων οδηγούνταν στους χώρους υγειονομικής ταφής, πήρε παράταση 4 ετών.

Φτάσαμε, λοιπόν, στο 2020. Πού βρισκόμαστε; Οι ποσότητες βιοαποικοδομήσιμων, οι οποίες θάβονται είναι γενικά υψηλότερες από τις τιμές του 1995, με την Ελλάδα να χάνει το στόχο του 2013 με ταφή μόνο του 50% των βιοαποικοδομήσιμων του 1995. Το 2017, τα αστικά λύματα, τα οποία ανακυκλώθηκαν ή κομποστοποιήθηκαν ήταν μόλις στο 19% των συνολικών παραχθέντων από 10% που ήταν το 2014. Επιπλέον, όσον αφορά την κομποστοποίηση ή αναερόβια χώνεψη για παραγωγή μεθανίου μαζί ανά άτομο, η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα του Ευρωπαϊκού μέσου όρου και μάλλον δε θα πετύχει τους στόχους του 2020 (Eurostat), λόγω και του αυξανόμενου – παρά την κρίση – όγκο αστικών λυμάτων.

Για να επιτύχει τους στόχους της, η Ελλάδα έχει κατασκευάσει διάφορες μονάδες κομποστοποίησης, ενώ, πρόσφατα, η νέα τιμολογιακή πολιτική απορριμμάτων ενθαρρύνει τον διαχωρισμό των στερεών αστικών λυμάτων και την εκτροπή τους από την υγειονομική ταφή προς εναλλακτικές μορφές επεξεργασίας, όπως η κομποστοποίηση των οργανικών.

Βρείτε λοιπόν τα πράσινα σημεία στους δήμους σας και εντοπίστε τους καφέ κάδους, οι οποίοι έχουν σκοπό να κάνουν τη συλλογή βιοαποικοδομήσιμων υλικών πιο εύκολη από τον καταναλωτή. Αν δεν έχετε στη γειτονιά σας ή στο πλησιέστερο πράσινο σημείο, ρωτήστε το δήμο σας να σας ενημερώσει σχετικά και πιέστε τους να συμμετάσχουν στα νέα προγράμματα.